Zonnepanelen en monumenten

Tip van de monumentenadviseur

Hoe laten we duurzaamheid en historie harmonisch samengaan?

Mag je zonnepanelen leggen op een monument? Het is een veel gestelde vraag en het antwoord is niet altijd gelijk. Begin dit jaar deed de redactie van tv-programma Pointer van KRO-NCRV een rondje langs verschillende gemeenten met beschermde stadsgezichten om te horen hoe zij omgaan met dit dilemma. Ook Alkmaar zat daarbij, vanwege onze beschermde stadsgezichten in de binnenstad en de omgeving van het ziekenhuis en de beschermde dorpsgezichten van De Rijp en de droogmakerij De Schermer. En ja, ook hier geldt: zonnepanelen op monumenten kan in feite alleen als ze niet of nauwelijks zichtbaar zijn.

Wonen in een monument is prachtig en nobel (want je draagt bij aan behoud van erfgoed), maar het is ook vaak duur. Mede daarom willen steeds meer eigenaren hun pand verduurzamen, onder meer door het aanbrengen van zonnepanelen. Maar kan dat zomaar als jouw pand een monument is, of onderdeel is van een beschermd stads- of dorpsgezicht? De huidige welstandscriteria in Alkmaar verschillen per gebied en per monument. Voor een beschermd stads- of dorpsgezicht (Alkmaar centrum, Westerhout, De Rijp en Droogmakerij De Schermer) geldt dat zonnepanelen alleen zijn toegestaan aan de kant die niet in het zicht staat. Ze mogen niet richting openbaar gebied geplaatst zijn en dat betekent dat ze vaak op het achterdakvlak worden geplaatst.
Zonnepanelen op een gemeentelijk monument mogen alleen als ze niet zichtbaar zijn vanaf de openbare weg. Voor rijksmonumenten zijn de richtlijnen onlangs versoepeld maar ook daar geldt dat ze zo min mogelijk zichtbaar moeten zijn. In alle gevallen is voor het plaatsen van zonnepanelen een vergunning nodig.

Vragen en antwoorden

Omdat de vragen die het tv-programma Pointer begin dit jaar stelde ook vaak gesteld worden door monumenteneigenaren, zetten we hieronder de antwoorden van onze monumentenspecialisten nog even op een rij:

Mag je in Alkmaar zonnepanelen plaatsen op een woning in een beschermd dorps- of stadsgezicht?

“Het plaatsen van zonnepanelen op woningen binnen het beschermd dorps- of stadsgezicht kan in de gemeente Alkmaar onder voorwaarden en alleen met vergunning.”

Mogen die zonnepanelen te zien zijn vanaf de openbare ruimte?

“Dat mag onder bepaalde voorwaarden. De gemeente Alkmaar hanteert daarbij de versoepelde richtlijnen van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. Dat betekent dat de panelen zorgvuldig ingepast moeten zijn op het betreffende dakvlak en dat de plaatsing de cultuurhistorische beeldkwaliteit van het pand niet onevenredig aantast.”

Zijn er plannen om het beleid voor zichtbaar geplaatste zonnepanelen binnen het beschermde dorps- of  stadsgezicht (verder) te versoepelen?

“De gemeente Alkmaar wil de genoemde voorwaarden voor het zichtbaar plaatsen van zonnepanelen standaard opnemen in het gemeentelijke beleid. En dan niet alleen voor panden binnen de beschermde stads- en dorpsgezichten. In Alkmaar kennen we, naast de officiële gemeentelijke, provinciale en rijksmonumenten ook beeldbepalende panden. Die hebben in het bestemmingsplan de extra aanduiding cultuurhistorie. Dit geldt voor individuele panden die soms wel maar soms ook niet in een beschermd dorps- of stadsgezicht staan. Denk bijvoorbeeld aan stolpboerderijen in het landelijk gebied. Ook voor een beeldbepalend pand gelden beperkingen voor het plaatsen van zonnepanelen. En soms geldt dit voor hele wijken, zoals bijvoorbeeld de vroeg twintigste-eeuwse Spoorbuurt. Die is aangemerkt als ‘bijzonder’ met het oog op de welstandscriteria. Om de beeldkwaliteit in dergelijke wijken te waarborgen, kan een eenduidige wijze van het plaatsen van zonnepanelen een voorwaarde zijn.”

Op welke termijn wordt dit beleid aangepast en wat is de gedachte erachter?

“De gemeente Alkmaar vindt het belangrijk om met verduurzaming van monumenten een bijdrage te leveren aan het landelijk klimaatbeleid. We willen ruimte bieden aan eigenaren van panden om duurzaam energie op te wekken, maar daarbij willen we de cultuurhistorische beeldkwaliteit niet vogelvrij verklaren. Het beleid is op dit moment in ontwikkeling. De bedoeling is dat het nog dit jaar wordt vastgesteld en dat het onderdeel wordt van de welstandscriteria.”

Wat kan een eigenaar van een monument of beeldbepalend pand in de gemeente Alkmaar het beste doen als hij zonnepanelen wil?

“Als je eigenaar bent van een monument of een beeldbepalend pand en je concludeert uit de antwoorden op de vorige vragen dat zonnepanelen in jouw geval waarschijnlijk zijn toegestaan, dan kun je een vergunning aanvragen. Daarbij moet je een plan indienen waaruit blijkt dat de zonnepanelen zorgvuldig zijn ingepast in de architectuur. Dat kan bijvoorbeeld door met de eigenaars/bewoners van de gelijkvormige buurpanden een gezamenlijk en doordacht ontwerp te maken. Zo’n schetsplan kan dan aan de gemeente worden voorgelegd, waarna de monumentenadviseurs kunnen bepalen of een vergunningaanvraag zinvol is.”