Stadsbeiaardier componeerde Ontzetsuite

Cadeau van gemeente aan Alkmaarders

Op Bevrijdingsdag, vrijdag 5 mei, was voor iedereen in Alkmaar de première te horen van de Ontzetsuite. De Ontzetsuite is een muziekstuk in vier delen, geschreven door stadsbeiaardier Christiaan Winter. Het is een cadeau van de gemeente aan de Alkmaarders, ter ere van dit jubileumjaar waarin we vieren dat Alkmaar 450 jaar geleden werd ontzet. Christiaan Winter speelde zijn 8 minuten durende suite op het carillon in de Waagtoren, voorafgaand aan de Kaasmarkt. Burgemeester Anja Schouten gaf vanaf het Waagplein het startsein.

“Voor de compositie van dit stuk ben ik in de historie gedoken van het Alkmaarse ontzet,” vertelt stadsbeiaardier Christiaan Winter. En ik kwam tot de conclusie dat er vier dagen zijn, die belangrijk zijn. De dag van de omsingeling, de dag van de aanval, de dag van de inundatie en natuurlijk de dag van de victorie op 8 oktober. En elk deel beschrijft een dag.”

Wat is inundatie?

“Dat is het onder water zetten van het terrein, een typisch Hollandse manier van land verdedigen. Toen ze met hun voeten en hun geschut in 50 cm water stonden, hielden die Spanjaarden het niet lang meer vol.”

Hoe druk je dat uit in muziek?

“Ja, daar heb ik natuurlijk over nagedacht, want het moet wel een stuk zijn dat aanspreekt. Een carillon is een openbaar instrument en wat je erop speelt, is voor iedereen hoorbaar. Dus dat moet niet te ingewikkeld zijn. Ik heb geprobeerd om uit te drukken wat er per dag gebeurde, zonder dat het echt filmisch wordt. Op de dag van de inval, hoor je de soldaten aankomen met een mars. En ook bijvoorbeeld de golfjes van het onder water lopen van het land kan ik laten horen.”

Hoe kwam je op dit idee?

“Het kwam eigenlijk door het Lindegrachtconcert vorig jaar, waarbij ik samenspeelde met componist en pianist Guus Janssen. Ik vond dat zo leuk! Die combinatie van een concert op straat en dan samen met het carillon! Het leek me leuk om dat vaker te doen. Bijvoorbeeld met alle amateurmuzikanten van Alkmaar. Wellicht in het kader van het jubileumjaar. Maar mijn plan was te klein voor de grote initiatieven en te groot voor de kleine initiatieven die konden worden ingediend. Ik had het alweer een beetje losgelaten, maar de gemeente had van mijn idee gehoord en wilde er toch iets mee doen. En dat mondde uit in de opdracht om dit muziekstuk te schrijven als cadeau aan de inwoners van Alkmaar. En niet alleen voor carillon, want ik ga het ook bewerken voor piano en misschien uiteindelijk ook voor andere instrumenten. Dus wie weet dat we het ooit nog eens met een heel orkest aan Alkmaarse muzikanten ten gehore gaan brengen!” (tekst gaat verder onder de foto’s)

Jubileumjaar

Dit jaar herdenken we dat Alkmaar 450 jaar geleden werd ontzet uit de belegering door Spaanse troepen. We vieren dit jubileum met een gevarieerd programma door Alkmaarders voor Alkmaarders. Om het jubileum te vieren, riep de gemeente een speciale subsidie in het leven. Zo kregen vele organisaties en inwoners de kans om bij te dragen aan een gevarieerd jubileumprogramma. Ook de gemeente zelf draagt hieraan bij, met de opdracht aan stadsbeiaardier Christaan Winter om zijn speciale muzikale compositie te schrijven. Het is een blijvende herinnering aan 450 jaar ‘Van Alckmaer de victorie’, waarmee Alkmaar in 1573 het einde inluidde van de Tachtigjarige Oorlog.

Beleg als muzikaal vierluik

De Ontzetsuite is een vierluik van vier keer twee minuten, waarin de componist de belangrijkste momenten uit de tijd van de Spaanse belegering verbeeldt. De suite start met de omsingeling, die begon op 21 augustus 1573. Daarna de bestorming van de stad op 18 september, gevolgd door de inundatie van de omliggende weilanden op 23 september. Zoals aangegeven, eindigt de suite op 8 oktober, met de Victorie.

Bewerking

Door de compositie te bewerken tot bladmuziek voor meer instrumenten, te beginnen met piano, zorgt Christiaan Winter ervoor dat straks ook andere muziekbeoefenaars de Ontzetsuite kunnen spelen. Zo is het Alkmaarse muziekstuk straks niet alleen te horen vanaf de drie carillons van de Grote Sint Laurenskerk, de Waagtoren en de Grote Kerk in De Rijp, maar kan het ook klinken tijdens concerten, evenementen en in huiskamers.

Sneak preview

Een klein stukje uit de Ontzetsuite was overigens stiekem al enige weken te horen vanuit de Waagtoren. In april zijn de automatische speelwerken van de carillons in Alkmaar weer voorzien van nieuwe melodieën. Op de Waagtoren is op het halve uur een fragment te beluisteren uit de Omsingeling, het eerste deel van de Ontzetsuite.

Lezing op 5 september

Op dinsdagavond 5 september verzorgt Christiaan Winter een lezing over de totstandkoming van de Ontzetsuite. Tijdens deze lezing vertelt hij onder meer over de muzikale knopen die hij moest doorhakken voor het componeren van een suite van 8 minuten. Ook komen de symbolische elementen aan bod die je in het muziekstuk terug kunt horen. Uiteraard krijgt deze avond een muzikaal karakter.

Deze lezing is opgenomen in de lezingenserie van het Alkmaars Historisch Café en wordt gratis aangeboden door gemeente Alkmaar als onderdeel van het programma van Open Monumentendag. Open Monumentendag staat dit jaar in het teken van 450 jaar Ontzet.