Sparen is kapitaal vergaren
Bijzondere bodemvondsten
Tijdens onze opgravingen komen wij regelmatig spaarpotten tegen. Dat kunnen spaarvarkens zijn, zoals we ze nog altijd kennen, maar ook de moederborst vormde een inspiratie voor de vormen van spaarpotten in voorbijgaande jaren.
In ons depot tref je diverse borstvormige spaarpotten aan, voorzien van een zogenaamde standvoet. Al in de veertiende en vijftiende eeuw kwamen deze spaarpotten voor in rood aardewerk. Ze zijn het oudste type spaarpot. Uit een beerput bij Langestraat 3-5, opgegraven in 2007, komt een exemplaar uit begin 15de eeuw dat is versierd met stippen en boogjes van witte slib.
Op een borstvormige spaarpot van rood aardewerk, gevonden in een beerput aan de Doelenstraat in 2011, staat het jaartal 1702. Deze spaarpot heeft een wat hogere standvoet en de bovenkant is versierd met witte slibwerk streepjes. Van dit latere model is ook een exemplaar afkomstig uit de zeventiende-eeuwse beerput van Zijdam 5-6, geborgen in 2002.
Varkens en kippen
Vanaf de zestiende eeuw komen de nog altijd bekende spaarvarkens in zwang. Maar niet alleen varkens, er zijn ook spaarkippen! In beide gevallen met dezelfde symbolische betekenis: eerst vetmesten, dan slachten en vervolgens verorberen.
Zo werd in een beerput aan de Bierkade 18-19 in 1990 een spaarvarken gevonden met drie pootjes. De spaarpot komt uit het midden van de zeventiende eeuw en is gemaakt van rood aardewerk, bedekt met bruin loodglazuur. Op de rug zijn met een mesje accenten aangebracht om het beestje haren te geven. Een tweede exemplaar, uit de late zeventiende eeuw, komt uit een beerput bij Ritsevoort 32.
Een wit aardewerken spaarvarken met vier pootjes werd gevonden in een beerput aan de Langestraat 97-99. Deze spaarpot is voorzien van geel loodglazuur met op de flanken accentjes in de vorm van haren. Verder heeft het beestje twee geboetseerde oren, een neus en een staartje en twee gaatjes als oogjes. Deze spaarpot is gemaakt in de tweede helft van de achttiende eeuw.
Multi-Spaarkip
Een opvallende spaarkip vonden we in 1999 bij Oudegracht 28. Dit exemplaar dat uit de eerste helft van de zeventiende eeuw komt, heeft een fluitje aan de onderzijde van de staart. Zo kon je ‘naar je geld fluiten’! Ook deze spaarpot is van wit aardewerk met geel loodglazuur, deels voorzien van groen loodglazuur met koperoxide op de vleugels. De geboetseerde staart van deze spaarkip is geaccentueerd met ingekraste lijnen, aangebracht met een mesje. De spaargleuf zit aan de zijkant boven de vleugel.
Opvallend is dat meestal de muntsleuf nogal smal is en alleen geschikt voor klein kopergeld. Wellicht waren spaarpotten speciaal voor kinderen bedoeld. Hoe dan ook, het zijn allemaal voorbeelden van kapitaal vergaren in vroeger tijden.
Karin Beemster, beheerder gemeentelijk archeologiedepot
Literatuur: Timo d’Hollosy (red.), 2002: Een maand op zicht, Amersfoort.
