Simone van der Vlugt: “Nu ben ik officieel Alkmaarse”
Bijzonder jaar met boek, Van Foreestlezing, Open Monumentendagwandeling én Ontzetrede
Op woensdagmiddag 6 september, in de opmaat naar het Open Monumentendagweekend, verzorgt bestsellerauteur Simone van der Vlugt, samen met gemeentelijk archeoloog Nancy de Jong, een wandeling rond het thema Alkmaar Ontzet 450 jaar. We spraken met Simone over dit voor haar bijzondere jaar waarin niet alleen haar boek ‘De stormachtige zestiende eeuw van Alkmaar’ verscheen, maar waarin ze ook zowel de Van Foreestlezing als de Ontzetrede op haar naam mag schrijven: “Je stad is niet per se waar je bent geboren, maar waar je de meeste voetsporen hebt achtergelaten. Dit jaar kwam voor mij alles bij elkaar. Nu ben ik officieel Alkmaarse.”
In dit speciale jaar, waarin we vieren dat Alkmaar zich 450 jaar geleden bevrijdde van de Spanjaarden, staat ook het Open Monumentendagweekend grotendeels in het teken van deze gedenkwaardige gebeurtenis. Met al in de week voorafgaand aan Open Monumentendag een aantal bijzondere activiteiten, waaronder de themawandeling met Simone van der Vlugt en Nancy de Jong. (Voor deze wandeling is een gratis ticket nodig)
Wat kunnen mensen die zich voor de wandeling aanmelden verwachten?
“Het is een stadswandeling waarbij we stilstaan bij plekken die van betekenis zijn geweest tijdens de ontzetperiode. Ik lees dan stukjes voor uit mijn boek en Nancy vult aan met informatie die zij en haar collega’s dankzij opgravingen hebben verkregen. Denk bijvoorbeeld aan de Paardenmarkt (waar de archeologen in 2010 een massagraf uit 1573 vonden, red.). “Ik denk dat weinig mensen weten dat er een gedenkplaat ligt op die plek. Op de Mient staan we stil bij Pieter van Foreest, die gewoond heeft bij de Mientbrugge, zoals ze Gewelfde stenenbrug vroeger noemden. Er is op de Mient nog maar één huis uit die tijd, maar we hebben geen idee of het Pieters huis was. De wandeling eindigt in het Victoriepark met dat stukje stadsmuur dat iedereen wel kent. Maar wat minder bekend is, is het feit dat de beroemde Rode Toren is aangegeven in het plaveisel van het fietspad.”
(Tekst gaat verder onder de foto’s)
En de wandeling begint dus aan de Molenbuurt, waar twee jaar geleden een opgraving was, waar jij bij aanwezig was…
“Ja, dat klopt. Dat kwam eigenlijk heel goed uit. Ik heb het ook opgenomen in mijn boek. En het is chronologisch gezien een goede plek om te starten, want daar is het in 1572 begonnen. Toen kwamen de geuzen hier al binnen en de nonnen sloegen voor ze op de vlucht. Het geradicaliseerde deel van de geuzen dan, die de nonnen een kopje kleiner wilden maken, waardoor je ook weer snapt waarom Alkmaar die geuzen later liever niet binnen wilde laten.”
Bij die opgraving aan de Molenbuurt zijn ook bewijzen gevonden van wat zich 451 jaar afspeelde op die plek…
“Ja, dat klopt, we vonden bewijzen van grafschennis. Eerst waren we natuurlijk al op die poort gestuit. Dat was heel mooi, want daarvoor was niet bekend waar de ingang van het klooster was. Maar die poort was dus helemaal omver getrokken door de Geuzen. En vervolgens vind je daar op hele rare plekken skeletdelen. Die lagen gewoon voor de poort. Op een plek waar geen kerkhof kan liggen. Hier een schedel, daar een been… Nancy noemde toen de titel van een boekje waarin beschreven was wat hier destijds gebeurd was. Peter Bitter (gemeentelijk archeoloog, collega van Nancy, red.) had het in huis, maar nog niet gelezen. Dus ik heb het meteen besteld en de volgende avond nog gelezen. En toen kwam alles bij elkaar, want het hele verhaal werd inderdaad beschreven. Het is zo goed gedocumenteerd, zo gedetailleerd, met zelfs de namen van de nonnen erbij. Ik dacht meteen: daar ga ik een historische roman over schrijven. Vorig jaar ben ik met mijn man naar Portugal geweest, want daar zijn die Alkmaarse nonnen uiteindelijk terechtgekomen hè? Eerst zijn ze naar Haarlem gegaan en toen zijn ze gevlucht naar Amsterdam. Maar ja die geuzen die bleven bezig, dus toen zijn ze naar Antwerpen vertrokken en toen het ook daar gevaarlijk werd, kregen de nonnen van de Spaanse koning een klooster in Portugal.”
Wat betekent dit jaar, waarin we 450 jaar Alkmaar Ontzet vieren, voor jou?
“Heel erg veel. Eigenlijk veel meer dan ik had verwacht. Ik ben natuurlijk import Alkmaarse. Mijn ouders en grootouders komen uit Alkmaar maar ik ben geboren en opgegroeid in Hoorn. Inmiddels woon ik al meer dan dertig jaar in Alkmaar. Ik voel me zo verbonden met die stad, het is echt mijn plek geworden. Je stad is ook niet per se waar je bent geboren, maar waar je de meeste voetsporen hebt achtergelaten. Waar je werkt en leeft, waar je iedereen kent en waar je hart sneller van klopt.En door alle gebeurtenissen van dit jaar, heb ik het gevoel dat alles bij elkaar komt. Die dertig jaar dat ik hier leef en werk. Al die boeken die ik heb geschreven over Alkmaar, de historici en archeologen die ik heb leren kennen en met wie ik samenwerk, de Van Foreestlezing en Ontzetrede, alles komt samen.Eigenlijk vorig jaar al, met de opening van Kaeskoppenstad, toen kreeg ik een schepenbadge. Maar dit is echt. Nu ben ik officieel Alkmaarse. Ik voel me gezien en gewaardeerd. ”
Jouw boek ‘De stormachtige 16e eeuw van Alkmaar en omgeving’ werd met een groot succes…
“Ja, dat overtrof al mijn verwachtingen. Ik had namelijk geen idee hoe dat ontvangen zou worden. Het is natuurlijk een non-fictieboek en dat zijn mensen niet van mij gewend. Ik heb ook zeker wel een fictieboek overwogen. Ik wilde bijvoorbeeld schrijven over Trijn Rembrands of over die Van Foreesten. Ik had ze graag tot leven willen wekken, maar het gekke was, ik had geen verhaal! Ja, we hebben natuurlijk het verhaal van de Spanjaarden, maar ik had geen persoonlijk verhaal. Niet iets wat ze allemaal persoonlijk meemaakten in de stad en wat ik dan weer bij elkaar kon brengen. Soms heb je het gevoel dat je wel de bouwstenen hebt, maar kun je gewoon de puzzel niet leggen, dan zie je het grote plaatje niet.
En toen bedacht ik dat het ook wel erg leuk zou zijn om alle kennis die ik de afgelopen dertig jaar had opgedaan over Alkmaar, te bundelen in één boek. Kennis die ik voor een groot deel te danken heb aan mensen als Nancy de Jong (gemeentelijk archeoloog), Harry de Raad (voormalig archivaris van Regionaal Archief Alkmaar) en Christi Klinkert (conservator Stedelijk Museum Alkmaar).”
Voor het grote publiek
“Maar ik wilde ook weer niet teveel of te specifieke informatie geven, dan zou het boek alleen voor historici en archeologen interessant zijn. Het moest echt iets worden voor het grote publiek. Om de kennis weer een beetje op te halen. Maar ja, het waren natuurlijk wel heel veel feitjes en je kunt niks zelf invullen. Want dat is wat ik eigenlijk zou willen. Ik wil de gedachten en de gevoelens van de mensen kennen. Maar die horen niet thuis in een non-fictieboek. Je kunt hoogstens zeggen: wellicht voelden ze zich zus of zo, maar je weet het nooit zeker.
Dus ik dacht: ik schrijf vier korte verhalen, dan is het duidelijk voor de lezer dat ik hier even mijn fantasie gebruik. Al bleef ik ook in die verhalen heel dicht bij de feiten. En ik heb ze voorgelegd aan Harry, Christi en Nancy om te checken of het inderdaad zo gegaan kan zijn.
Zij hebben alle drie weer hun eigen expertise. Christi weet veel van de kunst over het beleg,en die is natuurlijk gerelateerd aan de algemene geschiedenis. Harry kent zo’n beetje de oude bronnen en documenten uit het archief uit zijn hoofd en kan daar uren over vertellen, terwijl Nancy weer van alles weet over wat er in de bodem is aangetroffen. Zo had ik een heel mooi trio om me heen met alle nodige kennis. En met alle drie heb ik vaak zitten sparren. Met Christi ben ik in het depot van het museum gaan kijken naar de schilderijen van de Van Foreesten. En toen we bij een schilderij twijfelden welke van de afgebeelde figuren een Van Foreest was, schoot Harry ons te hulp… Dus ja, zonder deze drie mensen had ik dat boek niet op deze manier kunnen maken. Gewoon omdat je die kennis zelf niet in huis hebt.
En toen het boek klaar was, heb ik het ze alle drie laten lezen, want je interpreteert wel eens iets verkeerd. Zo hebben ze me ook voor een aantal fouten behoed.”
Over wie gaan de vier verhalen?
“Die gaan over vier leden van de familie van Foreest. Twee mannen en bewust ook twee vrouwen. Vrouwen zijn erg onderbelicht in de geschiedenis, dus ik dacht: daar ga ik verandering in brengen. Vandaar dat je niet met een man op de stadsmuur staat tijdens het beleg, maar met één van de vrouwen. Dat was erg leuk om te doen en ik hoor van mensen die het boek hebben gelezen dat ze het erg leuk vinden om de Van Foreesten zo als het ware een beetje te leren kennen.”
Mijn uitgever en ik hadden geen idee wat we moesten verwachten van de verkoop en dus we begonnen met een voorzichtige eerste druk. Nou, er moest pijlsnel bijgedrukt worden. Ik heb nog niet eerder meegemaakt in Alkmaar dat ik gewoon 2,5 uur non stop aan het signeren was. Ik merk dat het boek leeft, eigenlijk in heel Noord-Holland. Dat zie ik wel aan de hoeveelheid aanvragen voor lezingen. Zo geef ik 14 oktober een lezing over de Slag op de Zuiderzee in Hoorn.”
Over lezingen gesproken, in maart verzorgde je de jaarlijkse Van Foreestlezing in de Grote Kerk, hoe kijk je daarop terug?
“Het was echt een grote eer dat ik daarvoor gevraagd werd. Al vond ik het ook erg spannend. Dan zit straks die Grote Kerk vol met mensen, dacht ik, en die gaan allemaal luisteren naar wat ik vertel over de geschiedenis van Alkmaar. Kan ik dat allemaal uit mijn hoofd doen? Dat hoeft natuurlijk niet, maar voorlezen is zo doods. Maar helemaal uit mijn hoofd durfde ik niet want met zoveel feiten hoef je maar iets te vergeten en de hele samenhang is weg. Ik heb me vreselijk goed voorbereid. Wekenlang heeft het al mijn tijd opgeslokt. Zelfs als ik de hond uitliet, liep ik mijn tekst te oefenen.
Op een gegeven moment dacht ik: ik zal blij zijn als het voorbij is, want ik was echt nerveus. Daarom had ik de tekst al in grotere letters afgedrukt, om een beetje te kunnen spieken. En dan lag ik ’s nachts te bedenken wat er allemaal mis kon gaan. Achteraf snap ik niet dat ik me zo druk heb gemaakt, want het ging zo goed! Maar toen bedacht ik bijvoorbeeld dat ik water over mijn speech zou kunnen gooien, zodat ik de tekst niet zou kunnen lezen. Nou, dan drink ik maar niet, nam ik me voor. En ik zou mijn speech thuis kunnen laten liggen of simpelweg de verkeerde tas meenemen. Dat zou mij zomaar kunnen gebeuren. Dus ik nam twee prints mee. Ik had een kladspeech in de tas van mijn vriendin gedaan en zelf had ik dan nog een nette speech.
En toen kwam het moment dat ik bijna aan de beurt was. Ik doe mijn tas open en wat denk je? Speech weg! Paniek natuurlijk, dus mijn dochter op zoek naar Sylvia, mijn vriendin. Want ik wist niet waar ze zat, en er zaten wel 680 mensen in die kerk. Intussen kwamen de muzikanten van het podium af en de burgemeester ging al het podium op om mij aan te kondigen. Gelukkig vond mijn dochter mijn vriendin. Ze haalde snel die speech uit haar tas. Vol met doorhalingen en verwijzingen, maar wel de speech waarmee ik de hele tijd door het park had gelopen, dus die was me heel vertrouwd. Ik frummelde er nog het nietje uit en toen moest ik op. Oké, adem in, adem uit, dacht ik. Je hebt je speech! Ik merkte gelukkig meteen dat het goed ging. Toen ik terug kwam van het podium en richting mijn plaats liep, zag ik die speech onder mijn stoel liggen. Die was dus gewoon uit mijn tas gegleden…”
En 7 oktober dus de Ontzetrede. Hoe wordt eigenlijk de persoon gekozen die de rede verzorgt?
“Dat gaat op voorspraak van de burgemeester, en ook dat ervaar ik als een enorme eer. Dan heb ik bij die lezing in maart toch iets goed gedaan, haha. En het leuke is dat je dan ook bij al die officiële gelegenheden. “
Heb je al een idee hoe je de ontzetrede gaat invullen?
“Ja, zeker. Maar daar wil ik nog niet teveel over kwijt. Wat ik wel kan zeggen, is dat ik, net als bij de Van Foreestlezing, weer een persoonlijk verhaal ga vertellen. Als je geschiedenisfeiten koppelt aan persoonlijke verhalen van mensen, dan wordt het altijd sterker en invoelbaar. Dus alles wat ik vertel aan geschiedenisfeitjes, hang ik op aan personen, zoals ik ook in het boek heb gedaan.
Bij die Ontzetrede komt trouwens achthonderd man, dus nog meer dan bij de Van Foreestlezing. Maar ik ben niet meer zenuwachtig. Ik heb het nu een keer gedaan en heb er vertrouwen in dat het goedkomt. Al neem ik ook dan weer twee prints mee!”
Open Monumentendag:
Simone signeert op erfgoedmarkt
Tijdens de erfgoedmarkt in de Grote Kerk, op Open Monumentendag 9 september, is Simone van 14.00 tot 15.00 uur aanwezig om haar boek ‘De Stormachtige zestiende eeuw van Alkmaar en omgeving’ te signeren. Je mag je eigen exemplaar meenemen maar je kunt ook ter plekke een boek kopen. Van der Meulens boekhandel is aanwezig met een voorraad.
Voor deelname aan de wandeling op 6 september is een ticket nodig. Gratis verkrijgbaar vanaf 18 augustus 10.00 uur (de voorraad is beperkt dus op is op!)
Terug naar het overzicht met artikelen van Erfgoed Magazine Alkmaar 67
