Opmerkelijke lichtbron met pijpenkrullen
Bijzondere bodemvondst
Als bijzondere bodemvondst voor deze zomereditie koos onze depotbeheerder Karin een opmerkelijke glasvondst. Het gaat om enkele stukjes glas die in 2001 gevonden zijn bij een opgraving aan de Langestraat 66. Op de plek waar Alkmaarders jarenlang winkelden in het bekende warenhuis Kofa Spruijt en waar nu H&M gevestigd is. Hier stond een eeuw eerder een indrukwekkend huis mét koetshuis. Met op tafel of op het dressoir waarschijnlijk een bijzondere lichtbron…
De glasscherven zijn gevonden in een beerput waar in de negentiende eeuw één van de duurste huizen in de stad stond. Het was een zeer groot pand met een enorme tuin en met een koetshuis aan de Gedempte Nieuwesloot. In 1871 erfde arts-chirurg de heer de Lange het huis, dat toen getaxeerd werd op een waarde van f. 10.000,00. Dat was voor die tijd een buitensporig hoog bedrag. 33 jaar later, in 1904, ging het huis via overerving naar notaris advocaat mr. A.M. de Lange.
Na het puzzelen met de gevonden scherven in het archeologisch centrum, blijkt het te gaan om een plaatje glas met reliëf. Het was 11 bij 13 cm groot en komt uit de negentiende eeuw. Het is gemaakt van dun glas met daarop de afbeelding van een vrouw met lange pijpenkrullen. Terwijl haar linkerhand haar kin ondersteunt, leunt ze nonchalant op de vensterbank en kijkt ze met een schalkse blik de wereld in.
(Tekst gaat verder onder de foto’s)
Eigenlijk kon je de afbeelding pas echt goed zien, als je een lichtje achter het plaatje plaatste. Een dergelijk doorlichtplaatje met zo’n driedimensionale afbeelding werd ook wel een lithofaan genoemd. Het werd gemaakt van dun materiaal, vaak van porselein. Maar ons plaatje is van opaak glas, ook wel melkglas genoemd. En door een kaarsje te plaatsen achter onze negentiende-eeuwse lithofaan, kreeg je dus een verrassende afbeelding te zien.
Een mooi voorbeeld van een vergelijkbaar doorlichtplaatje vonden we in het boekje ‘Licht in huis’ van Manda Plettenburg. Hierin is een kaarsenhouder afgebeeld, met daarvoor een lichtplaatje, omlijst en op een standaard met voet.
De driedimensionale afbeeldingen op deze doorlichtplaatjes werden aanvankelijk gemaakt door middel van graveren. Later werden de afbeeldingen gegoten, en dat is ook gebeurd met onze lithofaan. Andere voorbeelden waarmee je een mooi effect kunt creëren met een lichtbron, zijn lampenkappen en theelichtjes.
En mocht je nu zelf geïnspireerd zijn en zin hebben in een lithofaan. Dan ligt dat met de 3D-printers van nu, eenvoudig binnen handbereik.
Karin Beemster
Literatuur
Bitter, P., 2022, Zeven eeuwen wonen, werken en winkelen in de Langestraat van Alkmaar, pag. 628
Plettenburg, N., 1968: Licht in huis, Arnhem.
