Oostwijk in Koedijk benoemd tot beschermd dorpsgezicht
De woonwijk Oostwijk in Koedijk is nu officieel een beschermd dorpsgezicht. De gemeenteraad heeft besloten de 38 vooroorlogse woningen in Oostwijk als bijzonder te waarderen en daarmee als geheel te behouden voor de toekomst.
Oostwijk was de eerste (en lange tijd de enige) uitbreiding van Koedijk. Het gaat om een
kleinschalige, stapsgewijze uitbreiding, haaks op de Kanaaldijk. Met sloten en met een brug over de Kwelsloot om de huizen op de omgeving aan te sluiten. De klassieke koolschuren achter de woningen zijn een bewijs van de verbondenheid met cultuurhistorie maar zeker ook de sociale historie van de vaartuinders in het Rijk der Duizend Eilanden.
Buurt voor tuinders
De toenmalige woningcorporatie Goed Wonen legde de wijk vanaf 1920 aan als een buurt voor tuinders. Omdat het transport van groente en fruit in die tijd vooral over water ging, maakt de oude veenrivier om de wijk heen ook deel uit van de bescherming. Het is voor het eerst dat de gemeente Alkmaar een beschermd stads- of dorpsgezicht aanwijst.
Eerder dit jaar wees het college al vier woningen in de wijk aan als gemeentelijk monument. De raad maakt nu dus van de hele wijk een beschermd dorpsgezicht. De Historische Verenigingen van Koedijk en Alkmaar vroegen samen met Heemschut deze beschermde titel aan. Wethouder Erfgoed, Anjo van de Ven zegt hierover: “Oostwijk is een zeer charmante buurt waarin de rijke geschiedenis van de vaartuinderij nog goed zicht- en voelbaar is. Het is mooi om te bedenken hoe zelfvoorzienend de bewoners toentertijd waren met hun grote erven op een gunstige locatie en vanuit daar met hun vletten handel dreven. Met deze nieuwe bescherming blijft deze bijzondere wijk zo goed mogelijk behouden en voor deze unieke plek is dat een erg mooie ontwikkeling. Het gaat hier niet om zomaar een wijk, het gaat hier om een stukje cultuur.”
Bouwregels
De gemeente Alkmaar bepaalt samen met de erfgoedpartijen, de bewonerscommissie en Woonwaard – de eigenaar van de woningen -, de bouwregels voor het aanzicht van de woningen en de schuren.
Eerder dit jaar maakte Woonwaard bekend dat de huurwoningen verkocht zullen worden als huidige huurders hun woning verlaten. Huurders krijgen de mogelijkheid om het huis waarin zij wonen te kopen, of een andere woning in de wijk. De huurders die de woning niet verlaten en die ook geen woning kopen, kunnen hun woning gewoon blijven huren.
De combinatie van sociale huurwoningen met koolschuren en forse erven is uniek. Het is een rechtstreekse verbinding tussen de Woningwet van 1901 en de vaartuinderij. Ook in andere plaatsen zijn er voorbeelden van woningen met koolboeten. Zoals bijvoorbeeld in Broek op Langedijk, aan de Dorpsstraat 160 t/m 166. Toch is Oostwijk een exemplarisch voorbeeld van volksverheffende woningbouw die geheel in lijn is met de Woningwet.
Drie bouwfasen
De drie fasen waarin Oostwijk is ontwikkeld kun je nog goed terug zien. Ze weerspiegelen ieder hun eigen bouwperiode met passende architectonische details. Dit zonder de onderlinge samenhang te verliezen.
De eerste bouwfase startte in de zomer van 1920. Die bestond uit zes dubbele arbeiderswoningen aan de kant van het Noord-Hollands Kanaal. Achter de woningen lagen ruime erven met daarop de koolschuren. Er was een aansluiting op de achtergelegen sloten die nu gedempt zijn achter de Burgemeester W. Kooimanstraat 10 en 12, 14 en 16.
De tweede bouwfase startte in 1926 met op nummer 17 en 19, 21 en 23, dubbele woningen van één
bouwlaag. De woningen werden gebouwd onder een dwarskap, met haaks erop een dubbele kolenschuur met mansarde dak. Ook twee dubbele woningen met achtergelegen koolschuren aan de Burgemeester W. Kooimanstraat (nummers 25, 27, 29 en 31) hoorden bij deze fase.
Wonen en ondernemen
Met deze combinatie van sociale woningbouw en de losse verhuur van koolschuren, bood ‘Goed Wonen’ niet
alleen woonruimte maar ook ruimte voor ondernemerschap. De stedenbouwkundige opzet van de wijk is kleinschalig en tegelijkertijd ruim.
Want veel van de andere woningen uit fase twee en de naoorlogse fase drie hebben ruim bedeelde erven met
minder grote, maar nog steeds forse schuren.
Dorps wijkje
Oostwijk, dat ingeklemd ligt, tussen het Noord-Hollands Kanaal en de latere bebouwing van Koedijk, heeft het karakter van een dorps wijkje behouden. De woningen hebben ondanks hun sobere uitstraling, onderling subtiele
verschillen en architectonische bijzonderheden. Denk daarbij onder meer aan versnijdingen in het metselwerk, uitspringende portieken en dakkapellen de gootlijn doorsnijden.
Het Laantje, de sloot bij Het Schipperspad en een stuk sloot aan de noordzijde van Oostwijk zijn restanten van ontginningssloten uit de periode rond 1000 na Christus. De sloot loopt achter de woningen aan de Burgemeester W. Kooimanstraat 5 t/m 31 langs, tot aan de sloot achter Schoolstraat 1 t/m 11. Ook het gedeelte Schoolstraat 2 tot en met 20 valt onder het beschermde dorpsgezicht.
Bron: beschrijving dorpsgezicht door Anna Groentjes, agrarisch erfgoedspecialist in opdracht van gemeente Alkmaar
