Mooie plannen voor kerken Schermerhorn en Stompetoren
“Binnenkort viert iemand er haar 50e verjaardag!”
De protestantse gemeente Schermer heeft twee kerken. De kerk aan het Westeinde in Schermerhorn en de kerk met de stompe toren in Stompetoren. Twee sieraden voor de omgeving. Om die mooie gebouwen te bewaren voor de toekomst, zijn er plannen gemaakt samen met COUP. Plannen waarbij de kerkdiensten gewoon door kunnen gaan én waarbij de kerk in Stompetoren ook voor andere activiteiten gebruikt kan worden. Van zakelijke bijeenkomsten tot en met yogaklassen. “Binnenkort komt iemand er haar vijftigste verjaardag vieren,” zegt Aart Vijfvinkel, één van de rentmeesters van de kerkelijke gemeente: “Dat is toch fantastisch!”
De rentmeesters van de PKN protestantse gemeente Schermer, die de kerkgebouwen en de grond van de gemeenschap beheren, zijn blij met de samenwerking met COUP. Voorzitter Aart Vijfvinkel: “Het is een prachtige deal! We verkopen twee kerken en we huren ze deels weer terug. De één helemaal en de ander voor zo’n 25 dagen per jaar. Hiermee ontzorgen we onszelf. We stoten al het onderhoud af en hoeven alleen nog maar voor de mensen en de goede doelen te zorgen. COUP zorgt intussen voor de bakstenen.”
(Tekst gaat verder onder de foto’s)
Gijs Schuurhuis is managing partner van COUP die zich bezighoudt met het vernieuwen, verbeteren en verbouwen van markante gebouwen in Nederland. Het contact met de protestantse gemeente in de Schermer ontstond via een kleine omweg. Gijs: “Wij hadden samen met de gemeente Alkmaar en de kerkbesturen de kerkenvisie opgesteld en kort daarna hadden wij contact met een zorgpartij die een plek zocht in Alkmaar. Wij dachten meteen aan een kerkgebouw. Als er een kerk leeg komt te staan, dan willen de meeste kerkelijke genootschappen er het liefst weer een maatschappelijke functie, is mijn ervaring. Dus ik nam contact op met het team Erfgoed van de gemeente Alkmaar om te horen of zij wisten van een kerk die mogelijk beschikbaar zou komen.
Dat bleek het geval. Voor de hervormde kerk in Schermerhorn en het tegenoverliggende oude schooltje, het Zwethuis, werd gezocht naar gedeeltelijke herbestemming. Het Zwethuis zou helemaal beschikbaar komen, maar in de kerk wilde het kerkbestuur in het weekend nog wel gewoon diensten kunnen houden. Dat betekende dus dat het doordeweeks voor andere doelen gebruikt zou kunnen worden. Hoewel het kerkbestuur enthousiast was over een samenwerking met de zorgpartij, konden die plannen uiteindelijk jammer genoeg niet doorgaan. Maar we waren inmiddels wel in gesprek met de protestantse gemeente.”
(Tekst gaat verder onder de foto’s)
Zware last
“In die gesprekken zitten we dan ook met de kerkrentmeesters om tafel en we hoorden dat het toch een behoorlijk zware last was voor het bestuur om de boel draaiend te houden. Zowel financieel als organisatorisch, want verkijk je ook niet op dat laatste. Het gaat voor deze gemeente om drie panden. Behalve de kerk en het oude schooltje in Schermerhorn, waar het om begonnen was, is dat ook de kerk in Stompetoren, die met die stompe toren dus.
Met de rentmeesters kwam ik tot de conclusie dat het beheer van die drie gebouwen een ontzettende last voor ze was geworden. Dat heb ik ook uitgesproken, mét de vraag of wij die last van ze over zouden nemen. Uiteraard onder de voorwaarden van de kerkgemeenschap. Die hielden in dat ze in beide kerkgebouwen wilden blijven kerken. Wekelijks in Schermerhorn en op een beperkt aantal dagen in Stompetoren. Het oude schooltje stond al heel lang leeg, daar maakten ze al geen gebruik meer van.”
(Tekst gaat verder onder de foto’s)
Geweldig rijksmonument
“Die kerk in Stompetoren is een briljante locatie, een geweldig rijksmonument, ook prachtig van binnen. En, ook als je daar andere activiteiten in gaat organiseren, vind ik dat je er niks aan zou moeten veranderen.
Woningen in die kerk bouwen, zou zonde zijn, dan doe je het gebouw zoveel onrecht aan!
Dat klinkt misschien gek uit mijn mond, want ik ben altijd bezig met het herbestemmen van erfgoed. Maar ik vind dus dat je dit gebouw eigenlijk niet moet herbestemmen. Maar het is natuurlijk wel zo dat gebruik doet leven. Als je het gebouw blijft gebruiken, kun je dit soort prachtige plekken ook weer delen met de volgende generatie. De oplossing ligt dan ook in de programmering. Je moet hier allemaal gave creatieve combinaties organiseren.”
Multifunctionele ruimte
“Wij waren er al heel snel uit hoe het plan eruit zou gaan zien. Het gebruik van de kerk in Stompetoren voor een aantal dagen per jaar sluit heel goed aan bij ons plan voor een multifunctionele ruimte. Dan is de kerkgemeenschap straks één van onze huurders met het alleenrecht op bepaalde dagen. En verder kunnen we verhuren aan andere partijen. Dat kunnen zakelijke huurders zijn voor doordeweeks en bijvoorbeeld trainings- of yogagroepen in het weekend. Zo zijn we al voorzichtig bezig om een programma samen te stellen. Daarbij maken we ook gebruik van de inbreng van mensen die langs zijn geweest op onze open dagen, onder andere op Open Monumentendag vorig jaar.
Deuren weer open
Die dag hebben we gebruikt om met de omgeving in gesprek te gaan. We wilden goede ideeën ophalen voor het gebruik van de kerk, maar we wilden ook laten weten dat we de deuren dus weer open zouden gooien en dat iedereen straks weer welkom is. Dat is nu ook het geval maar er wordt nu weinig georganiseerd. Er moet weer een beetje leven in de brouwerij komen.
En nu het eenmaal in gang is gezet, merk je dat de lokale gemeenschap ons weer weet te vinden. Voor een receptie bijvoorbeeld of een verjaardag…
Aart Vijfvinkel: “Binnenkort komt iemand er haar vijftigste verjaardag vieren, dat is toch fantastisch! Wij willen er inderdaad graag een aantal keer per jaar, zo rond de 25, een dienst kunnen houden. Op hoogtijdagen en bij begrafenissen. Maar verder gebruikten we de kerk toch al weinig, want ’s winters is hij gewoon niet warm te stoken.”
Duurzame instandhouding
Gijs: “Het plan is nog niet helemaal uitgedokterd, maar ons belangrijkste doel is duurzame instandhouding van het rijksmonument. En dan niet door het grootschalig te herontwikkelen en kunstgrepen toe te passen waardoor je de ziel van het gebouw kwijtraakt.
We zijn al bezig met thema’s en daarbij laten we ons inspireren door de gesprekken die we hebben met de kerkgemeenschap en de gemeente Alkmaar maar ook door de mensen die meegedacht hebben tijdens de inloopbijeenkomst.
Het idee is dat we een jaar de tijd nemen om te zoeken naar de juiste samenwerkingspartners voor onder meer de catering, de horeca en de marketing. En dan gaan wij in dat jaar doen waar wij goed in zijn en dat is investeren in de verduurzaming van het pand, in overleg met de monumentenadviseurs van de gemeente. We hopen een beroep te kunnen doen op Dumava subsidie, dat is subsidie voor duurzaam maatschappelijk vastgoed, van de Rijksdienst voor ondernemend Nederland.”
(Tekst gaat verder onder de foto’s)
Langlopend contract
“Voor de kerk in Schermerhorn krijgt de kerkgemeenschap een langlopend huurcontract. Daar gaan wij dan het beheer en onderhoud doen. En ook voor dat gebouw gaan we een verduurzamingsplan maken.
In het Zwethuis, het voormalige schooltje dus, willen we zes appartementen bouwen voor ouderen. Dat willen we doen in het huidige gebouw, we denken niet aan sloop en nieuwbouw. Hierover zijn we nu met de gemeente in gesprek.”
En voor de kerk in Schermerhorn hebben jullie de monumentenstatus aangevraagd?
“Ja, dat klopt. Wij hebben ons gemeld bij het team Erfgoed van de gemeente Alkmaar om die intentie uit te spreken. Het is een schattig kerkje op een onverwachte plek, zo tussen de huizen. En wat ons betreft verdient het de monumentale status.
Wij willen de komende decennia geen veranderingen aanbrengen aan de kerk. We willen het niet slopen en we willen ook geen wijziging van het bestemmingsplan. Dit blijft gewoon de kleine kerk van Schermerhorn en de protestantse gemeenschap blijft daar kerken. We gaan alleen kijken hoe dat comfortabeler kan. De kerk is namelijk wel meer dan honderd jaar oud. Het dagelijks beheer kost veel geld, om nog maar te zwijgen van het groot onderhoud. Er zitten best wat kosten aan te komen. De gemeente Alkmaar heeft een prachtige subsidieregeling voor monumenten en beeldbepalende panden en daar willen wij graag gebruik van maken. Dus wij zouden heel blij zijn als de monumentenstatus wordt goedgekeurd.”
Aanvraag monumentenstatus in behandeling
De aanvraag van de monumentenstatus voor de kerk in Schermerhorn is op dit moment in behandeling. De monumentenadviseurs van het team Erfgoed maken een zogeheten redengevende omschrijving, waar precies in wordt omschreven wat een gebouw monumentwaardig maakt. Deze omschrijving gaat vervolgens met een advies naar de gemeenteraad, waar het eerst wordt besproken door de gemeentelijke adviescommissie omgevingskwaliteit (voorheen de monumentencommissie). Uiteindelijk beslist de gemeenteraad of de monumentenstatus wordt toegekend.
