Jubilerende Munnikenweg bol van de geschiedenis

Opgravingen bij Widerstandsnest 14

2022 wordt een jubileumjaar voor de Munnikenweg in Alkmaar. Deze beroemde weg, die vanwege de kasseien ook geliefd is bij racefietsers, werd 750 jaar geleden door Floris V verbreed. Hiermee werd het dé verbinding tussen Kennemerland en West-Friesland. Floris was vast van plan de West-Friezen te onderwerpen aan zijn gezag en koos Alkmaar als uitvalsbasis. Aan weerszijden van de weg stonden zijn twee dwangburchten De Middelburg en de Nieuwburg. Dat de Munnikenweg ook in de Tweede Wereldoorlog een belangrijke rol speelde, is te lezen in dit verhaal van Mark Alphenaar, van Regionaal Archief Alkmaar. Over Höckerhindernisse, een Widerstandsnest en de nieuwe ontdekkingen van afgelopen zomer die weer een ander licht werpen op het verhaal.

Tussen 1940 en 1945 was Alkmaar een belangrijke plek voor de Duitse bezetter in Noord-Holland. De stad was een knooppunt van telefoonlijnen, wegen en spoorlijnen en diende (samen met het Noordhollandsch Kanaal) als tweedelijns verdediging voor het geval er een geallieerde landing plaats zou vinden aan de kust.
Voor de Duitsers waren dit belangrijke argumenten om rond Alkmaar een goede verdediging aan te leggen. Dat gebeurde door het inrichten van zestien infanteriesteunpunten (Widerstandsnest in het Duits en afgekort W.N.) en het plaatsen van zeventien bewaakte versperringen of doorgangen (Sperre).

Sperre 72

Eén van de plekken die bewaakt en verdedigd moesten worden, was de Munnikenweg, een veelgebruikte weg richting het Oudorp en Langedijk. Hier werden in de loop van 1944 Widerstandsnest (W.N.) 14 en Sperre 72 geplaatst. Naast een aantal ondersteunende gebouwtjes was er ook een tankversperring (Höckerhindernisse). Dit zijn de zogenaamde ‘drakentanden’ die al eerder in het nieuws waren. Stukken artillerie stonden in het veld, geplaatst op gepantserde rupsonderstellen van buitgemaakte Franse tanks. Rondom W.N. 14 was prikkeldraad gespannen als bescherming tegen aanvallende infanterie.
Na de oorlog werd al snel alles wat de Duitsers gemaakt hadden gesloopt. De drakentanden bleven echter grotendeels staan, want ze stonden niet echt in de weg. Vele jaren lagen ze zichtbaar in de Oudorperpolder, maar uiteindelijk zijn ze ‘verstopt’ geraakt tussen het groen rondom het Zwijnsmeertje. In 2017 zijn de drakentanden weer zichtbaar gemaakt en is er een informatiebord bij gezet. (Tekst gaat verder onder de foto)

Wegafsluiting

Ook een wegafsluiting maakte deel uit van het Widerstandsnest aan de Munnikenweg. De fundamenten daarvan zijn zichtbaar gemaakt in het wegdek. Toen er afgelopen zomer op deze plek werkzaamheden waren aan de waterleidingen, stuitten de gravers van PWN echter op stukjes fundament die nog niet bekend waren. Door deze stukken verder uit te graven en te vergelijken met luchtfoto’s uit de oorlog, begon een nieuw beeld van de versperring te ontstaan.
Maar wat er nu precies gestaan heeft, is nog niet te zeggen. Daarvoor is nog onvoldoende duidelijk fotografisch en documentair bewijs beschikbaar. Veel van wat we nu denken, is speculatie aan de hand van soortgelijke situaties rondom de stad. Het lijkt er echter wel op dat hier destijds een vaste versperring heeft gestaan. Gemotoriseerd verkeer kon hier dus niet doorheen. Maar het is bijvoorbeeld niet duidelijk of dat voor voetgangers wel mogelijk was. (Tekst gaat verder onder de foto’s)

Geofysisch onderzoek met grondradar

De fundamenten van de sperring aan de noordwestkant van de Munnikenweg zijn nu redelijk in kaart gebracht. Maar feitelijk zouden ze er ook aan de zuidoostkant van de weg moeten zijn. Op dit moment wordt gekeken naar de mogelijkheden om dit vraagstuk met grondradar via geofysisch onderzoek verder te onderzoeken.
Een soortgelijke techniek als die is toegepast bij de recente onderzoeken naar de resten van de kastelen Nieuwburg en Middelburg, , niet veel verderop. Door de fundamenten aan beide kanten van de Munnikenweg volledig in kaart te brengen moet het mogelijk worden een betere conclusie te trekken van wat er tijdens de Tweede Wereldoorlog zich hier bevond. Of ieder geval tot er onomstotelijke fotografische bewijs komt van de locatie. Oftewel foto’s genomen op ooghoogte van de objecten en niet alleen luchtfoto’s. (Tekst gaat verder onder de foto’s)

Jubileumjaar

Volgend jaar, in het jubileumjaar, zal er op verschillende manieren extra aandacht besteed worden aan de Munnikenweg. Datzelfde geldt voor de andere archeologische Oudorpse hotspot, de verdwenen kastelen van Floris V.

Bekijk het filmpje en lees de verhalen over ‘Geheimen van de Oudorper Polder’.

Foto’s en tekst: Mark Alphenaar (Regionaal Archief Alkmaar)