“Ik heb ook sappige weetjes over Floris V ontdekt”
Archeologiestudent Stijn Marsman levert bijdrage aan onderzoek De Middelburg
Stijn Marsman, student Archeologie aan de Universiteit van Amsterdam, sloot zijn tweede jaar af met een zogeheten bronnenonderzoek in Alkmaar: “Mijn tutor droeg het idee aan. Het had iets te maken met kastelen en ik was wel van de middeleeuwen, vond ze. En dat klopt ook wel. Ik vond het ook leuk dat het dichtbij huis was, want ik kom uit Oosterblokker. En bovendien wilde ik graag iets doen met bronnenonderzoek.”
Maar wil een beginnend archeoloog niet gewoon graven? Is het napluizen van papieren en digitale bronnen dan niet heel saai?
“Ja, zo kijken sommige studenten er inderdaad wel naar. Maar ik denk dat een goed onderzoek niet zonder het onderzoek naar bronnen kan. En Nancy de Jong, stadsarcheologe in Alkmaar en mijn begeleidster, beseft dat gelukkig heel goed. Je betrekt dan alle perspectieven erbij van die bewuste tijd. Juist door de combinatie van onderzoeken, kon deze ontdekking worden gedaan. Bovendien vind ik het verre van saai! Het is juist heel bijzonder om informatie te lezen die een monnik in de dertiende eeuw heeft opgeschreven.”
Welke bronnen mocht je voor dit onderzoek bestuderen?
“Dat ging voornamelijk om bronnen waarin vermeldingen stonden van de kastelen van Floris V die in de tweede helft van de dertiende eeuw graaf van Holland en Zeeland was. Wat een bijkomend voordeel was voor de archeologen in Alkmaar, was dat ik als student van de UVA ook vrij toegang heb tot de universiteitsbibliotheek. En ook mijn leeftijd (20) bleek een voordeel. Ik kreeg het compliment dat ik opvallend handig was in het opsporen van relevante digitale bronnen.”
Hebben jouw vondsten ook bijgedragen aan de onthulling van de barbacane?
“Om te beginnen heb ik zeker vermeldingen gevonden die bepaalde vermoedens van Nancy bevestigden. Zo was haar al opgevallen dat er in sommige stukken werd gesproken over de grote toren. Gedacht werd altijd dat er maar één toren heeft gestaan, maar als je het over de grote hebt, zou er logischerwijs ook een kleine moeten zijn. Daar ben ik specifiek op gaan zoeken en inderdaad, in één van de grafelijke rekeningen die ik heb uitgeplozen werd gesproken over de kleine toren. Maar het mooie is dat we op diezelfde manier nu ook het vermoeden hebben dat het niet blijft bij die ene barbacane. In de stukken wordt namelijk gesproken over de ‘voorste’ barbacane. En dat lijkt dan weer te impliceren dat er ook een achterste zou zijn. Maar hoewel mijn stage is afgelopen, is het onderzoek nog niet afgerond, dus wie weet wat er nog naar buiten komt.”
Heb je nog meer interessante ontdekkingen gedaan?
“Ja, ik ben toch wel een paar sappige wetenswaardigheden tegengekomen over Floris V. Iets waar niet alleen oude bronnen maar ook boeken van moderne auteurs me bij hebben geholpen. Het is bekend dat Floris in die tijd nogal close was met de Engelse koning Edward. Die had niet zo’n beste verhouding met de koning van Frankrijk. Dus hij had het plan opgevat om via Vlaanderen richting Frankrijk te gaan. Die actie maakte deel uit van de oorlog tussen Engeland en Frankrijk, waarbij Edward I van Engeland hoopte militaire allianties te sluiten om gezamenlijk de Fransen aan te vallen. Een idee dat overigens is mislukt. Hierbij vroeg hij de hulp van Floris en uit de oude wardrobe books, ofwel de militaire rekeningen van Edward uit die tijd, blijkt dat Floris daarvoor betaald is…
En nu wordt het nog geiniger: We weten dat Floris uiteindelijk is overgestapt naar de Fransen. En uit de Franse annalen blijkt dat de Franse koning hem dus gewoon meer geld bood. Plús een jaarlijkse toelage om er verzekerd van te zijn dat Floris Frankrijk trouw zou blijven. Maar dat kwam hem duur te staan. Want Floris is uiteindelijk vermoord door Hollandse heren die daarvoor ook weer betaald werden door koning Edward. En ook dat heb ik in de wardrobe books terug kunnen vinden.”
Uit alles wat nu al naar voren komt, blijkt dat het allemaal een beetje anders zit dan altijd is gedacht met de kastelen, hè?
“Ja, dat klopt. Door de jaren heen hebben mensen die als expert werden gezien elkaar geciteerd. Maar door deze onderzoeken worden bij veel dingen die altijd zijn aangenomen, nu vraagtekens gezet. Zo wordt nu ook getwijfeld aan het idee dat de twee kastelen destijds zo vlak na elkaar zijn gebouwd. Aangenomen is steeds dat Kasteel de Middelburg rond 1285 is gebouwd. Vervolgens wordt gesproken van een bouwspan van vijf jaar tussen de twee dwangburchten van Floris. Dat zou wel heel krap zijn qua tijd. Maar dit vraagt allemaal nog nader onderzoek en interpretatie van wat we gevonden hebben.”
Hoe kijk je terug op deze stage?
“Heel positief! Het was een bijzonder fijne samenwerking in een heel goede sfeer. En omdat het zo’n uniek onderwerp was, ben ik in contact gekomen met verschillende vakmensen uit het hele land. Dat is natuurlijk heel inspirerend als je dat tijdens je stage kunt meemaken!”
Dwangburchten van Floris V
Floris V, graaf van Holland en Zeeland, werd op 27 juni 1296 vermoord. Naast een aantal wegen, dijken en bruggen, liet hij in West-Friesland vijf indrukwekkende dwangburchten na, waaronder de Nieuwburg en de Middelburg in Oudorp. Kasteel Radboud in Medemblik is overigens het enige kasteel van Floris V dat nog overeind staat.
Lees meer over het onderzoek en over de strijd van Floris V tegen de West-Friezen in het hoofdartikel in onze vorige nieuwsbrief:
Kasteel de Middelburg verrassend anders
Judith Flapper
