Historische dijkpaal van Zuider Rekerdijk gerestaureerd

De oude stadskern van Alkmaar valt buiten de West-Friese Omringdijk maar de wijken Oudorp, Huiswaard, De Mare en Daalmeer/Koedijk vallen er binnen. Op de dijk staan de nodige dijk- en scheidpalen. Een ervan brak af tijdens werkzaamheden in 2017. Deze dijkpaal, aan het begin van het fietspad Rekerdijk bij de Zeswielenbrug over de Hoornsevaart, is zojuist weer in ere hersteld.

Langs de West-Friese Omringdijk stonden van oudsher palen, op regelmatige afstanden van elkaar. Die palen hadden een belangrijke functie. Aan de hand van de nummers op de palen kon precies worden aangeduid waar een zwakke plek zat in de dijk, waar een aannemer aan de slag moest en, in het ergste geval, waar de dijk was gebroken.
Veel van deze palen zijn verdwenen maar gelukkig zijn in Alkmaar nog enkele oude dijkpalen bewaard. Zoals bijvoorbeeld de paal aan het begin van het fietspad Rekerdijk. Aan de zuidzijde is de naam ‘Geestmerambacht’ in de paal gebeiteld en aan de noordkant ‘Zuider Rekerdijk N^o 0’. De Zuider Rekerdijk is onderdeel van de 126 kilometer lange Omringdijk. De paal markeert dus het begin van dit dijkvak.

Herinneringen

De resterende palen langs de dijk vormen kleine maar mooie herinneringen aan de strijd tegen het water en het oude dijkbeheer. Bovendien vormen ze een onderdeel van het provinciaal monument West-Friese Omringdijk.

Tot eind 1921 werd de Omringdijk van ruwweg Oudorp tot even voorbij Sint Maarten beheerd door het toenmalige waterschap met de lange naam ‘Ambacht van Westfriesland genaamd het Geestmerambacht’. Tegenwoordig is de Omringdijk in beheer bij Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier. Dat heeft, samen met de gemeente Alkmaar, de onlangs afgebroken paal ‘Zuider Rekerdijk 0’ bijna onzichtbaar laten herstellen. De restauratie werd uitgevoerd door Haaker Natuursteen BV.

Op het punt waar de Zuider Rekerdijk op de Kanaaldijk uitkwam, staat ook nog een paal. Deze is te vinden in de berm van het fietspad Oude Kanaaldijk tussen de Vlielandbrug en de brug in de randweg (N245) over het kanaal bij bedrijventerrein De Viaan. Op deze paal staat aan de zuidkant ‘Zuider Rekerdijk N^o 8’ en aan de noordkant ‘Noorder Rekerdijk N^o 0’, de naam van het volgende dijkvak.

Arduin

De paal langs het kanaal dateert, net als de gerestaureerde paal, uit 1871. Op 17 mei van dat jaar werden de dijkwerken van het Geestmerambacht aanbesteed. Dat gebeurde in Alkmaar in het logement Noord-Holland buiten de Friese barrière. Alkmaarder J. Barstra nam daar voor 220 gulden de levering aan van 66 ‘Escozijnsche steenen nummerpalen’ voor de Zuider- en Noorder Rekerdijk. Escozijnsche steen is blauwgrijze kalksteen afkomstig uit groeven in Henegouwen. De naam is afgeleid van het dorp Écaussinnes bij Brussel. Deze steen is ook wel bekend als arduin.

Het metrieke stelsel

De palen op de Zuider- en Noorder Rekerdijk waren oorspronkelijk van hout. In 1824 leverde de Alkmaarse houthandelaar en aannemer G. Eecen bijvoorbeeld dertig nieuwe nummerpalen voor onder andere de Zuider Rekerdijk, die hij ook moest schilderen en plaatsen. Deze levering heeft waarschijnlijk te maken met de overstap op het metrieke stelsel. Een jaar eerder, in 1823, brachten bestuursleden van het Geestmerambacht, de secretaris en de timmerbaas namelijk de somma van 60 gulden in rekening voor het ‘in de nieuwe maat’ brengen van de Omringdijk in beheer bij het ambacht. Bovendien werd toen bij J. Carteneus te Alkmaar een ‘Nederlandsche meetketting ten dienste van onse ambagts Westvriesche dijkswerken’ aangeschaft.

Een bochtig tracé

De West-Friese Omringdijk volgt tussen Oudorp en Alkmaar een bochtig tracé. Vanaf het verkeersplein Heerhugowaard-Zuid, op de kruising van de Nollenweg en de N242, heet de dijk officieel Geestmerambachts Omloopdijk. Deze liep oostelijk van Oudorp naar het Zeglis, dan in noordwestelijke richting met een boogje – het Oudorperdijkje – om de veste van Alkmaar heen naar de Friesebrug en verder over de Frieseweg naar het sluisje en de overtomen van de Zeswielen, ongeveer op de plek van de huidige Zeswielenbrug over de Hoornsevaart. Bij de Zeswielen begon het volgende dijkvak, de Zuider Rekerdijk. Dit 1.530 meter lange dijkje kwam uit op de Noorder Rekerdijk, de kade langs het Noordhollandsch Kanaal. Het eerste gedeelte van de Zuider Rekerdijk is nog goed te volgen. Over de kruin loopt het fietspad Rekerdijk.

Diederik Aten