Het schort van pottenbakker Hendrik Properpotgen
Bijzondere bodemvondsten
In 1991 werd een opgraving gedaan op de hoek van het Luttik-Oudorp en de Wortelsteeg vanwege de bouw van een appartementencomplex. Op deze plek in de binnenstad van Alkmaar, waar jarenlang pottenbakkers gevestigd waren, is een leren voorschoot gevonden die nog bijna helemaal intact was.
Een bekende pottenbakker die in de zestiende eeuw actief was in Alkmaar, was Hendrik Gerritsz Properpotgen. Properpotgen was niet zijn echte naam maar wel een fraaie en toepasselijk bijnaam. Deze pottenbakker uit Haarlem vestigde zich in 1560 in Alkmaar, waar hij een bestaande pottenbakkerij overnam. Hij maakte allerlei serviesgoed, van kookgerei en tafelservies tot en met haardschermen, olielampen en pispotten. Hiervoor gebruikte hij lokale klei, waarmee aardewerk met een rode kleur werd gemaakt, of klei van Duitse herkomst, die wit aardewerk opleverde. Het Alkmaarse aardewerk had een groot afzetgebied, dat reikte tot aan de marktregio’s van concurrenten in Haarlem, Hoorn en Enhuizen. Hendrik stond in zijn laatste levensjaren (hij stierf rond 1594) niet meer geregistreerd als pottenbakker maar als zoutzieder. Blijkbaar was hij inmiddels rijk genoeg om aandelen te hebben in de zoutfabrieken die in die tijd waren opgericht in de Schelp-hoek. Zijn pottenbakkerij was inmiddels overgenomen door zijn zoon, Gerrit Hendriksz.
Afval
Op het opgravingsterrein werd een gemetselde bak teruggevonden die was volgestort met pottenbakkersafval. Tussen alle ovenhulpstukken en een flinke laag misbaksels, werd in deze bak een voorschoot, ofwel schort, gevonden van rundleer. De voorschoot komt uit het derde kwart van de zestiende eeuw.
De voorschoot is ruw gesneden uit een grote lap rundleer. Herkenbaar zijn nog de nek en schouder van het dier. De gevonden voorschoot is 70 cm lang en 50 cm breed.
Op de bovenhoeken zien we naaigaatjes. Hieraan werd in die tijd een touw vastgenaaid om de voorschoot om te kunnen binden. De voorzijde van de voorschoot heeft een split en gezien de naaigaatjes had die een leren versterking om uitscheuren te voorkomen.
Het is aannemelijk dat de leren voorschoot in de pottenbakkerij is gedragen. Misschien zelfs wel door Hendrik Gerritsz Properpotgen zelf, die er in elk geval goed mee voor de dag kon komen in zijn pottenbakkerij ‘Het Properen potje’, waar hij in die tijd menig ‘proper’ potje moet hebben gedraaid!
Karin Beemster, beheerder archeologiedepot
Literatuur:
Bitter, P. 1993, Geworteld in de bodem, Archeologisch en historisch onderzoek van een pottenbakkerij bij de Wortelsteeg in Alkmaar.
