Geen beschermde status voor Bloemwijk
Het was al te lezen in het Noordhollands Dagblad: de wijk Bloemwijk vlakbij station Alkmaar wordt geen gemeentelijk beschermd stadsgezicht. De vakgroep Erfgoed zag onvoldoende cultuurhistorische waarde om die status aannemelijk te maken en de welstands- en monumentencommissie volgde dat standpunt. De wijk heeft te weinig echte kenmerken van het tuindorp zoals het oorspronkelijk bedoeld was, is de conclusie. In de nieuwe opzet van de wijk wordt overigens wel meer ruimte gegeven aan aspecten die bij een tuindorp horen. Dit is één van de aanbevelingen richting woningcorporatie Van Alckmaer voor Wonen die ingrijpende nieuwbouwplannen heeft.
Bloemwijk was in concept een tuindorp, maar gezien de beperkte openbare ruimte en het gebrek aan groen is hier in de praktijk weinig van terecht gekomen. Waarschijnlijk ook omdat de wijk vlak na de eerste wereldoorlog is gebouwd, waardoor een en ander soberder is uitgevoerd dan aanvankelijk bedoeld.
Alleen het blokje tussen de Dahliastraat en de Hulststraat heeft stedenbouwkundig gezien nog duidelijke verwantschap met de opzet van een tuindorp omdat je hier meer openbare ruimte hebt. In dit blokje staan ook de beeldbepalende panden en het gemeentelijk monument Hulststraat 1. Daarnaast is in dit blokje een viertal woningen in particulier eigendom.
De zeldzaamheidswaarde voor Alkmaar is vooral stedenbouwkundig van aard, is te lezen in het advies aan het college van burgemeester en wethouders. Dit aangezien er weinig tuindorpachtige in de stadsuitbreidingen zijn gebouwd. Architectuurhistorisch is het minder zeldzaam, zeker in de huidige staat met de vele wijzigingen in de loop der jaren.
Brief Bond Heemschut
Het advies richting het college en de instemming van het college hiermee, is een antwoord op een verzoek van Erfgoedvereniging Bond Heemschut. Gesteund door de Historische Vereniging Alkmaar en het Cuypersgenootschap vroegen zij de gemeente om de wijk Bloemwijk in Alkmaar aan te wijzen als gemeentelijk beschermd stadsgezicht of gebied in het kader van de Erfgoedverordening Alkmaar 2016, hoofdstuk 5 artikel 14 lid 1.
Om de aanwezigheid van cultuurhistorische waarden zorgvuldig te kunnen bepalen, is een onderzoek verricht naar deze waarden door bureau SteenhuisMeurs. Mede op basis van dit rapport heeft de gemeentelijke vakgroep Erfgoed en vervolgens ook de welstands- en monumentencommissie geconcludeerd dat de cultuurhistorische waarde van de wijk onvoldoende is voor een beschermde status.
Geschiedenis
Bloemwijk is naar ontwerp van architect Jan Stuyt in twee fasen ontstaan na de Eerste Wereldoorlog (blok 201 in 1918 en blok 204 in 1924) op initiatief van de Vereniging voor Volkshuisvesting ‘Alkmaar’, tegenwoordig Van Alckmaer voor Wonen. De wijk is deels opgezet volgens de principes van een tuindorp met arbeiderswoningen, zoals die bij stadsuitbreidingen in Nederland in deze periode meer navolging kreeg.
Op basis van het cultuurhistorisch onderzoek van SteenhuisMeurs (februari 2019) ontstaat een genuanceerd beeld van de cultuurhistorische waarde van Bloemwijk. Het is een wijkje met een heel eigen karakteristiek, die met name tot uitdrukking komt in de ambachtelijke architectuur (verbijzonderingen metselwerk etc.), de kleinschaligheid, de eenheid in architectuur, de samenhang van de woningen door tuinmuren met poorten en de verbijzonderingen bij de hoekoplossingen.
Het tuindorpidee kwam echter te weinig tot zijn recht. En zeker in de afgelopen decennia, waarin er steeds meer ruimte wordt gebruikt voor auto’s, is dat alleen maar minder geworden. Verder zijn door de renovaties in de loop van de jaren ook verschillende karakteristieke details verloren gegaan, zoals kozijnen en roedenverdelingen, maar ook tuinmuurtjes. Hierdoor boette ook de nog aanwezige ambachtelijke architectuur aan kracht in. Dat alles bij elkaar opgeteld leidde uiteindelijk tot het besluit de wijk niet aan te wijzen als beschermd stadsgezicht.
Wel zijn in overleg met Van Alckmaer voor Wonen richtlijnen opgesteld voor de nieuwbouw en op dit moment wordt de laatste hand gelegd aan het nieuwe bestemmingsplan.
Van Alckmaer voor Wonen zal in het plan het oorspronkelijke idee van het tuindorp meer aandacht geven en bepaalde karakteristieke elementen terugbrengen.
Verder blijft het oorspronkelijke stratenpatroon in de wijk gehandhaafd. Dit patroon volgt namelijk de oude slotenverkaveling in de weilanden. De hoofdstraten liggen op de ooit gedempte sloten en de zijstraten dienen vervolgens als ontsluiting van de verschillende blokken. Die oude slotenverkaveling is ook herkenbaar door enkele onlogische knikken in straten, zoals bijvoorbeeld de gekromde Eikelenbergstraat.
