Familie Paulissen woont weer veilig in hun monument

Oude blekerijkelder ontdekt bij herstel fundering

De monumentale woning van de familie Paulissen aan de Nieuwlandersingel 41 staat er weer keurig bij. In 2007 werd bij baggerwerkzaamheden de  fundering beschadigd. Na een lange periode met de nodige tegenslagen, is de schade aan het huis hersteld en kunnen de bewoners als vanouds genieten van hun woning. Met hun doortastende optreden wisten zij een monument van de ondergang te redden. De renovatiewerkzaamheden leverden overigens ook nog een verrassing op. In de kelder van deze woning uit 1915 zijn namelijk scherven gevonden van zeventiende-eeuwse tegels die meer vertellen over de geschiedenis van deze plek langs de Blekersgracht.

Aanleiding was dus een beschadiging van de gevel langs het water. “Dat gebeurde bij baggerwerkzaamheden in 2007,” vertelt Leo Paulissen. “Maar we merkten pas in 2010 dat er echt iets serieus aan de hand was. In de tuin die grenst aan het water, was een heel deel van de fundering achter de beschoeiing uitgespoeld en bij controle bleek dat er meerdere scheuren in de muren van het huis zaten.

Van de gemeente kregen we vanuit bouw- en woningtoezicht op een gegeven moment de aanzegging dat we er iets aan moesten doen. Die plicht heb je als eigenaar. En als je in een monument woont, zoals wij, heb je nog een extra eigen verantwoordelijkheid. Dat is bij ons nooit een probleem geweest, maar je moet natuurlijk wel in de positie zijn om het op te pakken.
Gelukkig is het contact en het overleg met de gemeente steeds heel goed geweest.”

Complimenten

“Op dit moment zijn er nog twee kamers waar een paar scheuren moeten worden opgelost. Maar de belangrijkste dingen, waaronder het funderingsherstel, hebben nu plaatsgevonden. Dat was noodzakelijk, want de woning dreigde weg te zakken. Het vervelende van alles is alleen dat je tijdens zo’n proces ook wacht met onderhoud, zoals schilderwerk. Maar nu het er weer zo mooi uitziet, valt het mensen wel op. We krijgen heel veel complimenten.”

Maar voordat het zover was, moesten verschillende ingrijpende maatregelen getroffen worden. Leo Paulissen: “Op een moment lag de hele vloer open. Er was geen andere mogelijkheid, want er moesten palen worden gezet. En toen kwamen ze dus een watertank tegen in de kelder. Toen de mensen van Bouw en Woningtoezicht samen met de Erfgoedspecialisten de kelder onderzochten, ontdekten ze dat die begin 1600 al moet zijn aangelegd. Ook toen was hier al op deze plek gebouwd, begrepen we van Peter Bitter.”

(Tekst gaat verder onder de foto’s)

Blekerij

“Ja, de Blekersgracht staat inderdaad al op de kaart van Joan Blaeu uit 1649,” vertelt Peter Bitter (archeoloog Erfgoed Alkmaar) desgevraagd. De kelder onder het huis van de familie Paulissen is dan ook veel ouder dan het huis. Die hoorde vroeger waarschijnlijk bij een blekerij. Daar had je er hier veel van in die tijd. Vandaar dus ook de Blekersgracht en de Blekerskade. Dat kun je trouwens ook lezen in RAMA 7 met de titel ‘Goed gevonden’. (Een RAMA is een Rapport over Alkmaarse Monumenten en Archeologie. Het document is als pdf te downloaden op onze website, red.)

Zo’n blekerij waste het linnengoed, dat werd vroeger veel gedragen onder de wollen kleding. Maar ook het beddengoed was van linnen. Maar ook de ruwe stof werd hier gebleekt. Dat waren dan de geweven lappen stof van vlas dat in de omgeving werd verbouwd. De stof is hier ook een tijdje in de buurt geproduceerd maar op een gegeven moment werd het massaal geïmporteerd uit Duitsland en werd het hier in de Hollandse kuststreek gebleekt. In de loop van de zeventiende eeuw waren die blekerijen op hun retour vanwege de opkomst van het katoen.”

“Peter heeft een schets gemaakt van de fundering,” vervolgt Leo Paulissen. “We hebben de grote hoeveelheid oude funderingen die we bij het openleggen van de vloer tegenkwamen, vastgelegd en de plaatsen ervan komen aardig overeen met  de schetsen  van het  gebouw dat op de oude tekeningen staat. Ook scherven van  tegeltjes troffen we aan. Die hebben  we aan de gemeente gegeven. Die schenen toch wel speciaal te zijn.”

“Er zat zelfs nog een compleet tegeltje bij,” vult zijn vrouw, Matthy van Wietingen aan. “Dat vond ik zo bijzonder dat ik die scherven bij elkaar kon puzzelen. Volgens Peter zijn vooral de tegelfragmenten met scheepjes uniek voor Alkmaar. Hij is er dan ook blij mee dat wij ze hem hebben geschonken voor het archief.”

(Tekst gaat verder onder de foto)

Monument gered

En  ook de gemeentelijke monumentenadviseurs zijn blij, want het monument aan de Nieuwlandersingel 41 is immers gered van de ondergang.

Matthy: “We vinden het zelf nog altijd een prachtig huis. We kozen het destijds vanwege de plek. Je woont hier ideaal, aan de rand van het centrum. Met een prachtige tuin en aan de gracht. En we vielen ook op de mooie hoge kamers met plafondversiering. Ik kom zelf uit zo’n huis in Maastricht, dus het voelde voor mij vertrouwd.”

Leo: “Voor zover ik kon nagaan, was het pand rond 1900 bewoond door Balder, die hier een bedrijfje had voor ornamenten op woningen. Hij heeft ook het initiatief genomen om die vier woningen hiernaast te bouwen.

De woning was wel in slechte staat toen we hem kochten in 1987. Hij was redelijk studentikoos bewoond geweest. We hebben er dan ook heel veel werk aan gehad. Maar als je dat leuk vindt, dan is het echt de moeite waard om zoiets aan te pakken. Als je een monument koopt, dan ben je er altijd mee bezig. Daar moet je wel toe bereid zijn.”

Leo: “Mag ik trouwens nog een oproep doen? Ik ben heel benieuwd of er mensen zijn die meer weten over dit stukje Alkmaar. Vooral de toegang tot de stad vanuit Limmen, via de Blekersgracht. En misschien ook iets over die blekerijen. Je ziet niet voor niks al die hemden en broeken op de kaart van Joan Blaeu…” (Tekst gaat verder onder de foto’s)

Uitleg over de tegelfragmenten op bovenstaande foto

De fragmenten hebben verschillende maten en hebben op een enkele na een vaaloranje baksel.

Linksboven een scherf met kleine ossenkopjes 131x (…) x12/13 mm en rechtsboven een hoekscherf met ‘spinnetje’ geel baksel 7 mm dik.

Bovenaan tweemaal de ‘drietulp’ in gekartelde ruit met hoeklelies 130x130x12 mm, een stukje gekartelde ruit 10 mm dik, fruitschaal met ossenkophoeken 130x (…) x12 mm, stukje bloemvaas 12 mm en bloem 7 mm (geel baksel)

Op de derde rij de schepentegels 127x127x10 en 130x..x10 mm.

De tegels van 10-12 mm dik komen uit circa 1620-1650, het ‘spinnetje’ en de bloem van 7 mm dik ca 1650/1700.

Terug naar het overzicht met artikelen van Erfgoed Magazine Alkmaar 68