Eigentijdse en duurzame aanpak van een rijksmonument

Mient 27: Appartementen boven winkel

In de zomereditie van deze nieuwsbrief schreven we al over het pand aan de Mient 27, dat recht uitkijkt op de Langestraat en de Grote Sint Laurenskerk. Over de rijke geschiedenis die schuil bleek te gaan achter de ietwat sobere gevel. Op dit moment wordt dit rijksmonument uit 1540 gerenoveerd en dat gebeurt duurzaam, circulair en bovenal transparant: Tijdens het proces nodigt eigenaar Dick Singerling regelmatig andere ondernemers uit voor een werkbezoek ter inspiratie.

Dick Singerling is behalve eigenaar van dit rijksmonument ook de architect/aannemer voor de renovatie. Eerder dit jaar liet hij een bouwhistorische verkenning uitvoeren om inzicht te krijgen in de historische waarden van het pand, om die bij de renovatie eer te kunnen aandoen.

Appartementen

Bij de renovatie is niet alleen de begane grond meegenomen, maar ook de bovenste twee verdiepingen. Hier worden twee appartementen gerealiseerd en dat is best opvallend. In de eerste plaats omdat de verdiepingen al meer dan veertig jaar onbewoond waren. En in de tweede plaats omdat eigenaren van winkelpanden in de drukste winkelstraten van Alkmaar er vaak om verschillende redenen voor kiezen om de verdiepingen boven de winkel onbewoond te laten.

Leegstand is alleen niet bevorderlijk voor de staat van een monument. Als een pand niet met enige regelmaat wordt verwarmd, blijft er vocht in zitten. In zo’n geval komt de eigenaar uiteindelijk voor een belangrijke vraag te staan: hoe maak ik dit pand niet alleen bewoonbaar en betaalbaar maar ook nog eens duurzaam en prettig om te wonen? Dick Singerling koos er nadrukkelijk voor om juist die afweging duidelijk in beeld te brengen.

Modern versterkt oud

Bij de verbouwing worden moderne elementen gebruikt om de historische eigenaardigheden beter in beeld te brengen. Dat zie je direct aan de contrasterende pui waarin het donkere glaswerk zo breed mogelijk is gemaakt. Ook bij het binnenstappen is het moeilijk te zeggen wat het meest opvalt; de bouwhistorische details zoals de gerestaureerde vloerbalken, sleutelstukken, muurstijlen en het zichtbare historisch metselwerk, of juist de enorme glasplaten die ervoor zorgen dat al deze details in één opslag te zien zijn.

Dit samenspel van historie en moderne oplossingen gaat verder. De eigenaar heeft gekozen voor een decentrale WTW, ofwel een warmte-terugwininstallatie. Die zorgt niet alleen voor een fijne luchtkwaliteit voor de toekomstige bewoners, maar regelt ook de benodigde ventilatie om houtrot en schimmelvorming in een ouder pand als dit te voorkomen. Dankzij het gebruik van deze installatie is het veilig om kieren te dichten, wanden te isoleren en de oude kozijnen en ramen te behouden, zonder zichtbare ventilatieopeningen in de historische voorgevel te hoeven maken.
Ondanks de beperkte ruimte in de sponningen van de ramen is door gebruik van dun monumentenglas een goede isolatiewaarde bereikt. Op die manier kon zoveel mogelijk van het oude houtwerk behouden blijven.

Van het gas af

De keuze om zoveel mogelijk zichtbaar te maken van het oorspronkelijke houtskelet en de draagconstructie, heeft gevolgen. Balken in het zicht ziet er dan wel prachtig uit, maar het maakt ook dat je de beschikbare ruimte om isolatie aan te brengen drastisch vermindert. Toch is het gelukt om het pand zelfs onderdeel te maken van een kopgroep in Nederland. Het rijksmonument is namelijk afgekoppeld van het gas. Vloerverwarming verwarmt straks met behulp van een warmtepomp het huis. In de keuken kan gekookt worden op een inductieplaat en de zonnepanelen achter op het huis leveren een deel van de benodigde elektriciteit.

Afwegingen

Natuurlijk kun je, uit het oogpunt van duurzaamheid, kanttekeningen plaatsen bij het weer zichtbaar maken van het houtskelet en de draagconstructie. De elektrische installaties werken effectiever en efficiënter als je dikkere platen isolatie gebruikt. De eigenaar had ook kunnen kiezen voor dikkere beglazing met een hogere isolatiewaarde, waardoor nóg minder warmte verloren was gegaan, maar daarvoor zouden de oorspronkelijke kozijnen behoorlijk moeten worden aangepast.

Juist hier zien we dat het begrip duurzaamheid op een bredere manier geïnterpreteerd kan worden dan alleen het terugbrengen van de CO2-uitstoot. Zo zien we veelvuldig het gebruik van oude bouwmaterialen terug in het pand. En er is gekozen voor het gebruik van het natuurproduct Isovlas (gemaakt van vlas) om de woning te isoleren.

Keuzes maken

Hoewel advies en uitvoerbegeleiding van een gespecialiseerd bureau, zoals in dit geval De Groene Grachten, helpt bij het maken van de juiste keuzes op dit gebied, blijft het een lastig proces, want elke keuze brengt ook risico’s met zich mee.

Dick Singerling wil met de werkbezoeken die hij organiseert voor andere ondernemers laten zien hoe hij te werk is gegaan. Het is een open en transparante werkwijze die hij al vroeg in het traject is gestart. Een werkwijze die de samenwerking met partners, leveranciers en gemeente goed heeft gedaan. Singerling laat zo zien dat het (ook financieel) haalbaar is om deze woningen boven de winkelpanden in het centrum van Alkmaar duurzaam en bewoonbaar te maken. Dit zijn unieke plekken waar mensen graag willen wonen. En de Alkmaarse binnenstad komt op deze manier nog meer tot leven.

Wouter Breedt Bruijn, trainee