Eeuwenoud poppengoed
Bijzondere bodemvondsten
Niet alleen bij kinderen spreekt het tot de verbeelding. Ook menig volwassen hart gaat sneller kloppen bij het zien van gebruiksvoorwerpen in miniatuurvorm. Je voelt je meteen weer kind. Onze archeologische collectie telt meer dan honderd miniatuurvoorwerpen. Dat zijn er best veel, als je bedenkt dat de totale collectie uit ruim 8400 voorwerpen bestaat.
De miniaturen in onze archeologische collectie zijn allemaal kopieën van huishoudelijke gebruiksvoorwerpen, zoals tafelservies en keukengerei en ze zijn gemaakt van zowel keramiek als glas en metaal.
De miniaturen in onze archeologische collectie zijn allemaal kopieën van huishoudelijke gebruiksvoorwerpen, zoals tafelservies en keukengerei en ze zijn gemaakt van zowel keramiek als glas en metaal.
Twee soorten miniatuurservies
We hebben trouwens miniatuurservies in twee maten. Allereerst een klein formaat serviesgoed om zelf mee te spelen als kind en daarnaast een zeer klein formaat voor in een poppenhuis. De extra kleine serviesjes werden gemaakt voor poppenhuizen van vaak welgestelde vrouwen die met zo’n poppenhuis konden pronken. Er werden vroeger wel poppenhuizen op schaal nagebouwd van het oorspronkelijke huis van de vrouw des huizes.
Uit beerputtenonderzoek maken wij op dat het ‘poppengoed’ zoals het miniatuurservies vroeger genoemd werd, in de zeventiende eeuw vooral voorkwamen bij de rijkere inwoners. Pas in de achttiende eeuw werden de miniatuurserviezen meer gangbaar. Het grotere formaat poppengoed, waar kinderen zelf mee speelden, werd vaak gemaakt bij dezelfde pottenbakkerijen als het serviesgoed dat dagelijks gebruikt werd in het huishouden.
We doen hier even een greep uit onze collectie. Uit de middeleeuwen komt bijvoorbeeld een tinnen kannetje, versierd met geometrische motieven. Dit minikannetje is in 1994 gevonden aan de Laat 217-219 bij de voormalige meisjesschool en komt uit de veertiende eeuw. Een ander voorbeeld is een vetvanger van tin uit het midden van de zestiende eeuw. De vetvanger, compleet met ophangoog, is versierd met bloemmotieven. Het voorwerp van 4.5 cm lang en 2.5 cm breed, is in 1995 gevonden aan de Kwakelkade.
Poppengoed van keramiek en glas
Aan de Bierkade 17 vonden we in 2002 een ludiek pispotje. Het potje is gemaakt van Weser aardewerk en komt uit de late zestiende of het begin van de zeventiende eeuw. Drie jaar later werd aan de Oudegracht 182 ook weer een pispotje gevonden plus wat miniatuur serviesgoed, waaronder een bakpannetje, een hengselmandje en drie kookpotjes van roodbakkend aardewerk. Dit poppengoed komt uit het tweede kwart van de zeventiende eeuw. Twee miniatuur glazen flesjes zijn opgegraven in een huis aan de Breedstraat in 1990. Ze zijn respectievelijk: 4 en 5 cm hoog en komen uit het eind van de zeventiende of de eerste helft van de achttiende eeuw.
Tot slot laten we nog een van de drie porseleinen vaasjes zien, die aan de Langestraat 73 zijn gevonden, in 1997. Deze achttiende-eeuwse vaasjes van chinees porselein zijn ongeveer 7 cm hoog en versierd met bloemmotieven.
Als we ons oog over deze collectie laten gaan, kunnen we ons de rollenspellen nog levendig voorstellen die kinderen vroeger speelden met deze aandoenlijke miniaturen uit het dagelijks leven van enkele eeuwen terug.
Karin Beemster, beheerder archeologiedepot
Bron: P. Bitter, 2016, Schaven aan Alkmaar, 25 jaar Archeologisch onderzoek in beeld.
