De glaskralenketting van een baby zonder naam
Bijzondere bodemvondst
In ons archeologiedepot aan de Bergerweg tref je, naast talloze vondsten van formaat, ook duizenden kleine voorwerpen. Waaronder losse kralen, die de archeologen zo nu en dan tegenkomen tijdens opgravingen. De vondst van deze complete kralenketting was een verrassing. De ketting, gemaakt van glazen kralen, is gevonden in een graf in de Grote Sint Laurenskerk, in 1994, tijdens de restauratie van de kerk. Het grafje was van een baby van wie de naam helaas niet bekend is…
Kralen komen voor in alle werelddelen en culturen. Ze worden gemaakt van diverse materialen, zoals glas, been en hout. Maar ook van materialen die rechtstreeks uit de natuur komen, zoals zaden en schelpen. Over grote afstanden worden kralen al sinds de prehistorie uitgewisseld.
Kralen van harde materialen als (half)edelsteen, hout of barnsteen werden doorgaans gemaakt door het materiaal te slijpen en te snijden. Vervolgens werd dan met een klein boortje een perforatie gemaakt zodat je een gat had om het koord door te halen.
Kralen van klei, een zacht materiaal, werden eerst met de hand gevormd om ze daarna in de oven te bakken.
Wikkelen en trekken
Voor het maken van glaskralen echter, had je speciale technieken. Zoals bijvoorbeeld wikkelen en trekken.
De wikkeltechniek is de oudste en eenvoudigste manier. Hiervoor werd het glas wat verhit, waarna het tot een draad werd uitgetrokken. Vervolgens werd het om een metalen pen gewonden. Om het glas langzaam af te laten koelen, werd de pen met kraal in hete as gelegd. Door te snelle afkoeling konden namelijk krimpscheuren in het glas ontstaan, waardoor de kraal kon breken. En dat kon je op deze manier voorkomen.
Het trekken van kralen was een techniek waarbij meer deskundigheid kwam kijken. De techniek heeft zijn oorsprong in het Nabije Oosten, zo rond 50 voor Christus.
In een massa heet glas werd een luchtbel geblazen. Die werd uitgetrokken tot een lange holle staaf die vervolgens in partjes werd gesneden. Om de kralen mooi af te ronden werden deze daarna kort verhit. Dat gebeurde door de onafgewerkte kralen in een pot zand in de haard te zetten.
(Tekst gaat verder onder de foto’s)
Kralen in babygrafjes
De glazen kralenketting komt uit het graf van de onbekende baby. De ketting heeft 32 ronde glazen kraaltjes, waarvan er één gebroken is. De overige kraaltjes zijn nog gaaf. Deze kraaltjes zijn hol geblazen met gaatjes erin om de kraaltjes aan elkaar te rijgen met garen.
De meeste kraaltjes (ongeveer twintig) hebben een doorsnede van 4-5 mm. De overige kraaltjes zijn met een doorsnede van circa 7 mm ietsje groter
Overigens zijn de kleuren van de kraaltjes niet te bepalen. Sommige lijken groen en andere wit. Ook de sluiting van de kralenketting is van glas met een S-vormig haakje met een lengte van 16 mm. Het grafje van deze onbekende baby komt uit de achttiende of het begin van de negentiende eeuw.
Ook de hier afgebeelde losse kralen komen uit het grafje van een baby in de Grote Kerk. De naam van deze baby is alleen wel bekend. Deze kralen waren van Johanna Claverweide. Het zijn zestien kralen van gebakken klei. Ze zijn bruingrijs van kleur en hebben een biconische vorm met in de kern van de kralen een ijzerdraadje. De kralen verschillen in grootte en zijn tussen de 12 tot 18 mm in doorsnee. Johanna werd slechts zes weken oud en werd begraven op 10 november 1805.
Het was destijds een troostende gedachte om de gestorven baby’s een dierbaar geschenk mee te geven. Een gebaar dat met heel veel liefde gepaard moet zijn gegaan!
Literatuur
Bitter, P., 1999 Goed gevonden Textielvondsten uit archeologische opgravingen in de Grote of St. Laurenskerk te Alkmaar, RAMA 7, pag. 187 en pag. 191
Langbroek, M. en Willemsen, A. 2022: 5000 jaar kralen, pag. 7, pag. 15 t/m pag.17
Terug naar het overzicht met artikelen van Erfgoed Magazine Alkmaar 68
