Archeologen herontdekken middeleeuwse toren bij De Terp in Oudorp
De Terp in Oudorp gezien vanuit het zuidoosten omstreeks 1740. Het koor dat we in de bodem terug vonden, staat hier nog als ruïne achter de kerk. Afbeelding Regionaal Archief Alkmaar
Aan de Kerklaan in Oudorp staat op een verhoging, of een terp, het prachtige witgeschilderde kerkje met de toepasselijke naam De Terp. De kerk is al eeuwen een beeldbepalende verschijning in het dorp. Maar door de eeuwen heen is de kerk van gedaante veranderd. In de middeleeuwen stond er een veel grotere kerk met een grote hoge toren. En de resten van die toren, hebben onze archeologen teruggevonden. Net als het koor van de vroegere kerk. Niet door te graven, maar door te meten boven de grond.
Halverwege de negentiende eeuw, werd besloten de grote middeleeuwse kerk op deze plek te vervangen door een nieuwe kerk. De grote middeleeuwse toren moest in eerste instantie blijven staan. Maar zes jaar na de herbouw van de nieuwe kerk besloot de gemeenteraad de toren alsnog te laten afbreken. Dat liep alleen een beetje anders dan gepland. Tijdens de afbraak stortte de toren in, waardoor de westkant van de nieuwe kerk vernield werd en weer opnieuw moest worden opgebouwd.
(Tekst gaat verder onder de foto’s)
Bouwhistorische tekeningen
Van de toren zijn destijds bouwhistorische tekeningen gemaakt en die zijn nog terug te vinden in het Regionaal Archief. Dus we weten hoe de toren er ongeveer uitgezien moet hebben. Als we nu de kadasterkaart uit 1811-1831 over de luchtfoto van nu plaatsen, kun je zien dat de toren een heel stuk uitsteekt, voorbij de huidige voorgevel van de kerk. Onze grote vraag was dus of er nog resten van de toren in de bodem te vinden zijn.
Diezelfde vraag geldt voor het koor van de voormalige kerk. Op oude afbeeldingen zie je daar nog een ruïne van staan, achter de huidige kerk.
Geofysisch onderzoek
Om te kunnen zien of de resten van de toren en het koor nog in de bodem zitten, riepen we de hulp in van Ferry van den Oever van Saricon, voor een geofysisch onderzoek. Daarmee kun je in de bodem kijken zonder te graven, maar door het meten van contrastverschillen. Voor dit onderzoek werd de grondradar ingezet. Een grondradarsysteem zendt en ontvangt elektromagnetische pulsen. Zo kun je inzicht krijgen in de opbouw van de bodem en eventuele ondergrondse structuren. Tijdens de meting maakt het systeem eigenlijk constant dwarsdoorsnedes van de bodem, die de computer omrekent tot kaartbeelden. We hebben gemeten in het hele gebied rondom de kerk, op zoek naar de resten van de toren en het oude koor. Maar ook om te kijken en of we misschien iets konden zien van de bodemopbouw van de terp.
(Tekst gaat verder onder de foto’s)
Resultaat
We zijn gewend even te moeten wachten op de resultaten na geofysisch onderzoek. Maar dankzij het gebruik van het allernieuwste grondradarsysteem, waren de resultaten nu meteen duidelijk. En heel positief! De resten van de toren op het voorplein van de kerk bleken nog overduidelijk in de grond te zitten. Zowel de contouren als de afmeting konden heel nauwkeurig worden bepaald. De toren is ongeveer 4,5 meter diep en 6 meter breed. Wat wel opvalt, is dat hij iets scheef staat ten opzichte van de huidige kerk.
Ook het oude koor hebben we ontdekt. En daarmee konden we vaststellen dat de kerk daar op een bepaald moment 8 meter langer is geweest dan nu. Inclusief de oude toren, was de middeleeuwse kerk in totaal zelfs ongeveer 35 meter lang. Als je bedenkt dat de kerk nu ongeveer 23 meter lang is, dan was de oude kerk dus echt een flink stuk groter. En daar zijn we, dankzij deze niet destructieve techniek achter gekomen zonder te hoeven graven.
Nancy de Jong, archeoloog
