Vondsten en details Raadhuis De Rijp

Het wapen van De Rijp

Aan de gevel van het raadhuis prijkt het wapen van De Rijp. Een wapen met twee gekroonde haringen. De Rijp was na Enkhuizen de belangrijkste stad voor haringvangst in Noord-Holland. Eigenlijk wilde De Rijp drie haringen in het wapen, maar dat stond de Hoge Raad van de Adel niet toe. Omdat Enkhuizen al een wapen had met drie gekroonde haringen.

De kroontjes boven de haringen waren bedoeld om te onderstrepen dat zij hun haringen, die op zee werden gevangen, tijdens de terugreis al ‘kaakten’, waardoor de vis langer bewaard kon blijven. Het wapen werd op 26 juni 1816 bij Koninklijk Besluit officieel toegekend, hoewel het zeker al rond 1600 werd gebruikt.

Het gemeentewapen van De Rijp is ook afgebeeld in de vloer van de hal op de eerste verdieping van het raadhuis.

(Tekst gaat verder onder de foto’s)

Cadeau van Frederik Hendrik

De gevelsteen in de nok van het Raadhuis is geschonken door Frederik Hendrik. Hij toonde daarmee zijn erkentelijkheid aan Jan Adriaensz Leeghwater die de prins had geadviseerd bij de verovering van Den Bosch. Nadat de Spanjaarden de dijken hadden doorgestoken, stond er namelijk water rond de stad. En Frederik Hendrik schakelde Leeghwater in om dat water weg te malen met behulp van zijn uitvinding, de achtkante molens.

Prins Hendrik was de opvolger van Prins Maurits die in 1625 was overleden aan een levergezwel. Het is 1629 als hij ’s Hertogenbosch belegert. Het leger maakt wel vooruitgang, maar weet de stad niet te bevrijden. Het gaat mis als een Spanjaard besluit de dijken van de Dommel en de Dieze door te steken, waardoor de loopgraven van het leger van Hendrik vol lopen. In allerijl worden waterbouwkundigen om advies gevraagd, onder wie de Fransman Jacques Pelempart. Hij damt de Dommel en de Dieze af en bouwt enkele sluisjes.

Nu kan het ondergelopen gebied worden drooggemalen. En dat gebeurt met de hulp van Leeghwater, blijkt uit aantekeningen van Frederik Hendrik. Na inspectie van de omgeving stelt hij een plan op waarbij de twee aanwezige watermolens moeten worden hersteld. Daarnaast moeten er nog 21 achtkante molens worden bijgebouwd. Deze malen 450.000 ton water per dag weg. In de zomer vallen de eerste loopgraven droog en in september wordt ‘s Hertogenbosch op de Spanjaarden veroverd.

De Schandpaal

Voor het Raadhuis van De Rijp stond vroeger een schandpaal. Op deze prentbriefkaart uit 1789, uit het archief van Oudheidkundige Vereniging Het Schermereiland, is hij nog te zien. Links naast de ingang naar de waag, waar nu de VVV zit.

Een schandpaal was bedoeld om iemand te kijk te zetten. Dat was een gangbare straf in de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden, bedoeld om overtreders publiekelijk te vernederen. Meestal na relatief lichte misdrijven zoals diefstal, openbare dronkenschap, laster, of kleine vormen van fraude.

De kaart is een afbeelding van een gravure van Karel Frederik Bendorp naar een tekening van Jan Bulthuis. Het origineel is te vinden in het Rijksarchief Haarlem. Met de volgende informatie: ‘Raadhuis en kerk van de Rijp, een op het z.g. Schermereiland gelegen dorp, dat na eerst met Graft verbonden te zijn geweest een zelfstandige “gemeente” werd. Het uit 1630 daterende Raadhuis werd waarschijnlijk op het onderstuk van een al sinds 1487 bestaande Waag gebouwd.’ Behalve de schandpaal, zie je meer aardige details op de briefkaart. Zoals de twee zeilschepen. Eén komt net aanvaren en er wordt blijkbaar een landvast uitgegooid. Ook zie je twee kaasdragers met een berrie die de waag in stappen om de kaas te laten wegen.