Zwart geverfd koper toren Westerlicht
21 maart 2023
Het detail van vandaag is er één die we op dit moment niet in het openbaar zouden kunnen zien. Een detail dat er jaren was, maar dat we uiteindelijk ook niet meer terug zullen zien. Het gaat om de zwarte kleur van de koperen wijzerplaten van de klok in de toren van huize Westerlicht uit 1932.
Al eerder berichtten wij over de herstelwerkzaamheden aan het torenuurwerk van voormalig Huize Westerlicht door stadsuurwerkmaker Boris Stiensma. Inmiddels is het herstelwerk al een heel eind gevorderd. Deze week namen Boris Stiensma, samen met onze monumentenadviseur Anne Pauptit en de schilders de koperen platen onder de loep. De verflagen drie die ze aantroffen, bleken later te zijn aangebracht, waarschijnlijk in de jaren tachtig van de vorige eeuw.
Hiermee werd bevestigd wat Boris en Anne al dachten, en wat ook een oude archieffoto deed vermoeden. Namelijk dat de achtergrond oorspronkelijk niet zwart was, maar koperkleur. (Tekst gaat verder onder de foto’s)
Vóór de koperen platen hingen de glazen wijzerplaten die op dit moment worden hersteld. In die glazen platen waren eerst de uurmarkeringen geëtst om ze vervolgens te vergulden. Hierna is, over de gouden uurmarkeringen, een zwarte ring geschilderd aan de achterzijde van het glas. Zo stak het goud van de cijfers optimaal af tegen de zwarte achtergrond. Doordat het glas op enige afstand van het achterliggende koper was gemonteerd, was het alsof de cijferring als het ware zweefde voor de koperkleurige kubus. (Tekst gaat verder onder de foto’s)
Anne Pauptit: “Eigenlijk geeft de oude zwart-witfoto goed weer hoe het oorspronkelijk door de architect bedoeld is. Al zijn onze conclusies nu natuurlijk slechts een interpretatie. De achtergrond op de foto is niet donker, zoals de laatste jaren, maar heeft een middentoon. Die zwarte verf die we nu op het koper aantreffen, zat er oorspronkelijk dus niet. Verder zijn de kaderranden, inclusief de ribben van de kubus zwart. Waarmee het geheel veel grafischer was, dan de situatie zoals wij die aantroffen.”
Koperoxide
“Waarschijnlijk zijn de wijzerplaten ooit volledig gedemonteerd geweest. Afgaand op conditie en op de hardhouten lijsten tussen de wijzerplatenframes en de ondergrond, is het aannemelijk dat dat rond de jaren tachtig is gebeurd. De achtergrond (de koperplaten dus) is toen volledig zwart geschilderd. Overigens niet met een dikke laag verf. Er is alleen zwart gebruikt met hooguit een primer. Verder zien we geen oudere verflaag maar wel groene koperoxide.
Daaruit leidt ik af, dat de achtergrond oorspronkelijk naturel koperkleurig is geweest. De originele koperrode glans is er altijd snel af. Die verkleurt dan geleidelijk naar dof roodbruin, en uiteindelijk ontstaat het kenmerkende kopergroene patina.”
Terug naar origineel
“We hebben de eigenaar van het pand, Noordwest Ziekenhuisgroep, voorgesteld om de situatie weer terug te brengen naar de originele staat en dat voorstel is overgenomen. Dat betekent dat de cijferring op het glas weer zwart wordt geschilderd. Nu is het ‘achter glas schilderen’ wel een specialisme. Hiervoor gaat Boris in gesprek met het bedrijf dat het glas verguldt en dat ook kan zorgen voor het vakkundig zwart schilderen van de cijferring.
Verder wordt alle verf verwijderd van de koperen achtergrond, die vervolgens naturel zal blijven. Er moest sowieso iets gedaan worden aan de afbladderende zwarte verf en dit is een prachtige oplossing. Het kan trouwens zijn dat het schoongemaakte koper in eerste instantie wat vlekkerig oogt maar dat zal mettertijd minder worden. En ik vermoed dat de eventuele vlekken ook door de stoere zwarte inkaderingen zullen worden overschaduwd.”
Elke week kiest één van onze monumentenadviseurs een detail uit om nader te beschrijven. Dit detail werd uitgelicht door Anne Pauptit.
