Schuivende bovenramen

Detail op dinsdag

1 oktober 2024

Van Oudorp naar Sint Pancras en verder, over de hoge delen in het landschap, loopt de Herenweg. Langs deze weg, op nummer 178, in buurtschap de Nollen in Oudorp, bouwde aannemer Frans Hes Jzn in 1928 in eigen beheer een ‘woonhuis met schuurtje’. Zijn vader Jan was medeondertekenaar van de bouwaanvraag.

Op het bouwaanvraagformulier werd standaard gevraagd naar de ventilatie-inrichting van het huis. En die vraag werd hier in een trots handschrift beantwoord met ‘alle ramen schuiframen’.
En inderdaad kon je alle ramen in de uitgebouwde erker aan de voorgevel oorspronkelijk open en dicht schuiven. De onderarmen gingen omhoog en de bovenramen schoven naar beneden.

(Tekst gaat verder onder de foto’s)

Bovenramen die naar beneden schuiven, komen trouwens veel vaker voor, dan je zou denken. Maar vaak zijn ze later vastgezet. Ook in het huis aan de Herenweg zijn de bovenramen niet langer beweegbaar. Maar je kunt ze nog wel herkennen aan de vulklosjes die in de sponning werden gezet en die met het kozijn zijn meegeschilderd.
De keuze om een onderraam omhoog te laten schuiven of een bovenraam te laten zakken, is erg handig. Via het onderraam kun je de boel flink doorluchten. En door het bovenraam te laten zakken, zodat het op een kier staat, kun je beheerst ventileren. In die zin dat de spulletjes niet van de vensterbank waaien, dat er geen luis in de geraniums komt, en dat de kans op insluipen klein is.

De schuiframen hebben in dit geval geen contragewichten. Dat is minder ingewikkeld om te maken en het is goedkoper, maar het is wel minder gebruiksvriendelijk. De ramen moesten namelijk met kracht worden opgetild en bleven niet automatisch in de open stand staan. De knipjes waarmee de bovenramen in het slot werden gezet, zijn aan de binnenzijde van de bovendorpels nog aanwezig.

Nog een paar leuke wetenswaardigheden over het ontwerp van het huis. Dat was helemaal naar de smaak van de tijd, met stijlkenmerken uit verschillende perioden. Bij de registratie van het monument is dit allemaal samengevat onder de verzamelnaam Amsterdamse School. Het driehoekige zijgevelraam, het glas-in-lood, en de oorspronkelijke voordeur zijn daar treffende voorbeelden van. Maar de oorspronkelijke makelaar, de dakoverstekken en de raamindelingen zouden net zo goed kunnen horen bij de bouwstijl die daaraan vooraf ging, de Art Nouveau. Het huis is verder heel logisch ingedeeld, zodat de oorspronkelijke manier van bewonen nog goed herkenbaar is.

Dit detail is uitgelicht door Anne Pauptit, monumentenadviseur team Erfgoed, gemeente Alkmaar