Een extra sloot voor de zekerheid
Detail op dinsdag
17 december 2024
Sommige boerenerven in de Schermer hebben dubbele erfsloten. Zoals je ziet bij deze stolp aan de Zuidervaart 125 in Zuidschermer. Rond het erf is de gebruikelijke sloot aangelegd, maar daarbinnen is nog een tweede sloot. Het was een extra luxe, die de boer zich veroorloofde. Zo was het waterpeil in de directe omgeving van de boerderij nog beter beheersbaar dan bij de buren.
(Tekst gaat verder onder de foto’s)
Het ontwerp voor de droogmakerij De Schermer was in die tijd (1632-1635) waterstaatkundig gezien het nieuwste van het nieuwste. Nergens in Nederland en daarbuiten kon de mens het waterpeil in de polder zo nauwkeurig beheersen als hier. De achtkante binnenkruier was de ideale windmolen voor dit doel. Dat malen ging op een unieke manier, in stappen (of trappen). Voor de eerste trap van de bemaling kwamen de poldermolens midden in het land te staan. Via de Noorder- en Zuidervaart stroomde het regenwater dan naar de rand van de Schermerpolder. Daar stonden de rijen molens, of molengangen, die het overtollige water verder, getrapt, op de ringvaart loosden.
De technische innovaties werden trots wereldkundig gemaakt. Maar desondanks vroeg het peilbeheer nog continu zorg en aandacht van de molenaars en het polderbestuur. En ook na de droogvalling en verkaveling van de vruchtbare meerbodem werden nog wat verbeteringen doorgevoerd, zoals de ombouw van de schepradmolens naar vijzelmolens in 1850. Steeds voor een gelijkmatiger waterpeil en dus meer bedrijfszekerheid voor de landbouwers.
Met de ingebruikname van de elektrische gemalen in de jaren twintig van de vorige eeuw, zullen de polderbestuurders een zucht van verlichting hebben geslaakt: voortaan was de wispelturige wind geen factor meer bij het regelen van het waterpeil. Toen tijdens de Tweede Wereldoorlog de elektriciteit schaars was, werd de Schermer tijdelijk weer met windmolens droog gehouden. En ook nu nog springen windmolens soms bij als het lang en veel geregend heeft.
Dit detail is uitgelicht door Anne Pauptit, monumentenadviseur team Erfgoed, gemeente Alkmaar