Zeventiende-eeuwse Jonaspijp

Vondst op vrijdag

28 februari 2020

De vondst van deze vrijdag is een zeventiende-eeuwse pijp, gevonden aan de Oudegracht. In 2002 werd hier archeologisch onderzoek gedaan waarbij onder meer de beerput werd aangetroffen die ooit hoorde bij brouwerij ‘Het zwaard’, ook wel ‘Het wapen van Haarlem’ genoemd.

Aan de vondsten die uit de beerput naar boven kwamen was duidelijk te zien dat de gebruikers van de put destijds in zeer goede doen waren. Alles wat eruit kwam was van goede kwaliteit, waaronder veel Chinees porselein en dito glaswerk. De put is gebruikt van ongeveer 1600 tot 1775 met een hoogtepunt rond 1650. Uit die laatste periode komt ook deze pijp. Het is een zogenaamde Jonaspijp. We zien het hoofd van Jonas afgebeeld op de kop ofwel de ‘ketel’ van de pijp, terwijl een deel van de steel de vorm heeft van een walvis. Zo beeldt de een oud verhaal uit dat zowel in de Bijbel als de Koran en de Thora is terug te vinden. In het verhaal krijgt de profeet Jona(s) van God de opdracht de mensen van de stad Ninivé te waarschuwen voor hun losbandige leven, omdat anders de stad binnen veertig dagen verwoest zal worden. Jonas weigert omdat hij van mening was dat de stad moest worden vernietigd, dus hij vlucht met een schip de andere kant op. Het schip wordt door een storm overvallen en Jonas wordt overboord gezet en opgeslokt door een walvis. Na drie dagen wordt hij uitgespuwd  en gaat hij toch naar Ninivé, waarna uiteindelijk God de stad vergeeft!
Bijzonder is het gegeven dat de pijp op het hielstuk is gemerkt met de letters FW. We weten dat het de initialen waren van een Alkmaarse pijpmaker die actief was in de periode 1640-1655, maar zijn naam is niet bekend. Volgens experts echter, lijkt deze pijp alle stijlkenmerken te hebben van een Amsterdamse productieplaats (bron: Duco, 2004, De verborgen stad). Maar het is goed mogelijk dat de Alkmaarse pijpmaker destijds een Amsterdamse pijpmaker de opdracht gaf om zijn Jonaspijpen te maken, inclusief het aanbrengen van zijn initialen.

De informatie voor deze rubriek wordt aangeleverd door Rob Roedema, archeoloog gemeente Alkmaar.