Vuurstolp

Vondst op vrijdag

6 augustus 2021

In vroeger tijden, tot de introductie van gas en elektra, stookten de mensen met turf en hout. Nu waren de oudste huizen opgebouwd uit hout, vaak in combinatie met een rieten dak en dat is in combinatie met vuur niet echt een ideaal. Dat zie je wel aan het feit dat op 25 mei 1328 de halve stad Alkmaar afbrandde. Bewijzen daarvan zijn inmiddels bij diverse opgravingen naar boven gekomen.
In de loop van de late middeleeuwen begonnen stadshuizen langzaam maar zeker te verstenen, al dan niet onder dwang van de lokale overheden. De eerste haardvuren binnenshuis waren vaak niets anders dan een stookplaats, centraal in de ruimte, waarbij de rook via een luik in het dak naar buiten werd geloodst. Ergens eind dertiende of begin veertiende eeuw verschenen de eerste zogenoemde vuurstolpen. (Tekst gaat verder onder de foto)

Klokvormige stolpen om het vuur s ‘nachts onder te laten smeulen maar ook om bescherming te bieden bij weg spattende vonken.De eerste verstening van huizen (in de late veertiende en vroege vijftiende eeuw) bestond vaak uit niet meer dan een zogenaamde brandmuur in het midden van de ruimte. Die werd al snel uitgebreid met een compleet rookkanaal tot boven de daknok. Inpandig was je dan gevrijwaard van kwalijke rookontwikkeling en een flink oplaaiend vuur kon zo beter worden beteugeld.

Halfrond

Tegelijk met de komst van deze brandmuren ontstonden (naast de klokvormige) dan ook de halfronde vuurstolpen met een platte achterkant. Zo konden ze makkelijk tegen de brandmuur worden geschoven over de daar bij elkaar geveegde brandende haardresten. De vroegste komvormige stolp was niet meer dan een op zijn kop geplaatste kom zonder versiering, en ook de eerste halfronde modellen waren onversierd. Die versiering kwam pas later. Onze halfronde vuurstolp heeft een eerste aanzet tot enige versiering maar wel een tot de verbeelding sprekende. Het is een roodbakkende stolp afkomstig uit de oud stedelijke collectie Stedelijk Museum Alkmaar. Jammer genoeg werd alleen vermeld dat de stolp in Alkmaar gevonden was, maar niet op welke plek. De stolp is ongeveer 40 cm hoog en de versiering bestaat uit diverse nagelindrukken en een geboetseerd gezicht met het luchtgat als mond, daaronder een kinnetje en ogen op het oor! De stolp is waarschijnlijk afkomstig uit de eerste helft van de vijftiende eeuw. Ik stel me zo voor dat, als de stolp werd gebruikt bij een flink vuur, de mond een soort van ‘duivelsvuur’ zal hebben uitgebraakt en dat, bij het temperen van het vuur de rook flink uit diezelfde mond zal hebben gekringeld. Enige humor kan de pottenbakker niet worden ontzegd.

De informatie voor deze wekelijkse rubriek wordt verzorgd door Rob Roedema