Spinnen in de Boterstraat

Vondst op vrijdag

8 december 2023

In het archeologisch centrum zijn we druk bezig met het verwerken van de vondsten van de opgraving aan de Boterstraat, eerder dit jaar. Talloze verzamelingen van vondsten uit de dertiende tot en met de negentiende eeuw passeren onze werktafels. Daarbij kwamen we tussen alle scherven ook een aantal zogenoemde spinsteentjes tegen.

Een spinsteentje is een onderdeel van een spintol. En een spintol, ook wel handspindel genoemd, is een van de oudste gereedschappen voor het in elkaar draaien, ofwel spinnen van wol tot een draad. En van die draad kon dan uiteindelijk een stof worden geweven. Zo’n spinsteentje werd dan vastgezet op een stokje, op ongeveer 3 cm van het einde. Het diende als een soort vliegwiel om het stokje zo lang mogelijk draaiende te houden. Deze methode kun je zien als de voorloper van het spinnenwiel. Dat werd ergens in het tweede kwart van de zestiende eeuw geïntroduceerd en was in de loop van de zeventiende eeuw algemeen in gebruik.

(Tekst gaat verder onder de foto)

De spinsteentjes uit de Boterstraat zijn van aardewerk, maar naast aardewerk werden ook allerlei andere materialen gebruikt om de spindel te laten draaien. Zo hebben we voorbeelden van lood, tin, brons, glas, hoorn en hout, maar ook van been. In plaats van een spinsteen spreken we dan van een spingewicht.

Op de foto zie je de zeven spinsteentjes uit de Boterstraat. De linker vier zijn gemaakt uit grijsbakkend aardewerk en zijn gevonden in afvalkuilen uit de periode 1350 en 1450. Alle vier zijn verschillend van vorm, bol, conisch, biconisch met het zwaartepunt aan één zijde en biconisch met geprononceerde ribbels. De rechter drie spinsteentjes zij gemaakt van een grijs steengoed en overdekt met een bruin zoutglazuur. Deze steentjes komen uit de tweede helft van de vijftiende of uit de zestiende eeuw. En hoewel de introductie van het spinnenwiel in de zestiende eeuw het gebruik van deze manier van spinnen flink deed afnemen, treffen we de steentjes soms ook nog aan tussen zeventiende-eeuwse vondsten. Het spinnenwiel was blijkbaar niet voor iedereen weggelegd!

Bekijk ook het verslag van dag tot dag van de opgraving in de Boterstraat

Vondst op Vrijdag is een rubriek van Rob Roedema. Lees ook het interview in Erfgoedmagazine Alkmaar 63: ‘Rob Roedema geboren met liefde voor archeologie’.
Bekijk hier alle ‘Vondsten op vrijdag’