Pelgrimshoorn

Vondst op vrijdag

10 januari 2020

Direct van de werktafel komt dit fragment van een zogenaamde pelgrimshoorn, gevonden in de buitengracht van kasteel de Nieuwburg in 1971. In het kader van het grote kastelenonderzoek (zie ook onze website) worden alle vondsten van de kastelen Middelburg en Nieuwburg in Oudorp weer eens nader onderzocht.

Op de foto ligt het gevonden stuk hoorn op millimeterpapier met een reconstructietekening van de hoorn. Als voorbeeld diende een (exact gelijk) exemplaar dat gevonden is in Utrecht!  De hoorn is zeer waarschijnlijk gemaakt rond 1400 in het Duitse Langerwehe, halverwege Aken en Keulen. Hier zat vanaf de veertiende eeuw een bekend pottenbakkerscentrum. De hoorn is gemaakt van een soort pijpaarde en de buitenzijde is met een mes bijgesneden. Het oppervlak is bedekt met een groenig spatglazuur. Op de bovenzijde zit een bevestigingsoogje om hem vast te maken aan een draagriem.

Overigens worden dit soort hoorns in het hele land teruggevonden. De hoorn heeft altijd een ceremonieel karakter gehad. Ze werden gebruikt bij het tonen van relikwieën (overblijfselen van lichamen van heiligen). Door zo hard mogelijk op de hoorn te blazen werd het kwaad afgeweerd en werd tegelijkertijd bijgedragen aan de feestvreugde. Het maken van lawaai tegen het kwaad dateert al van voor het christendom. Het midwinterhoornblazen, zoals dat nog in Twente gebeurt, is hier een overblijfsel van. Als variatie werd soms ook met takken op boomstammen geslagen.
De pelgrimshoorn was, zoals de naam al doet vermoeden, vooral een attribuut van de pelgrim, die de hoorn over de schouder droeg of aan de riem. Het was een belangrijk herkenningsteken voor de pelgrim die op grond daarvan bijvoorbeeld onderdak kon krijgen tijdens zijn reis naar een heilige plek.

De informatie voor deze rubriek wordt aangeleverd door Rob Roedema, archeoloog gemeente Alkmaar.