Onthoofde Catharina van Macedonië

Vondst op vrijdag

13 september 2024

Deze week een verse vondst, van de opgraving van twee weken geleden, aan de Laat 136-140. De opgraving leverde veel informatie op over de bouw- en woongeschiedenis van deze drie panden. Tussen alle funderingen troffen we een kleine afvalkuil met aardewerk. En tussen dat aardewerk lag dit fragment van een leuk pijpaarden beeldje. Het fragment is 9,5 cm hoog en een rond gat in de bodem suggereert dat het beeldje op een stokje kon worden gestoken.

Het beeldje is niet compleet. Het heeft om te beginnen geen hoofd. Maar na enige bestudering, konden we vaststellen dat het hier gaat om een beeldje van de heilige Catharina van Alexandrië. Het beeldje stelt een vrouw voor met een geplooid gewaad met daarover een open hangende wijde mantel. Ze houdt haar linkerhand voor de borst en in die hand draagt zij een boek. In de rechterhand een zwaard met daarboven wat loof, waarschijnlijk palmbladeren.
Naast haar, maar dat is dus afgebroken, stond een wiel en onder haar voeten was een liggend figuur uitgebeeld. Maar ook dat liggende figuur is beschadigd. Ook het Gotische voetstukje is behoorlijk beschadigd. En er is dus geen hoofd.

(Tekst gaat verder onder de foto’s)

Catharina zou in het begin van de vierde eeuw de marteldood zijn gestorven. In de iconografie wordt zij meestal afgebeeld met de attributen van haar lijdensweg zoals het (gebroken) wiel en palm. Vaak draagt zij een kroon, vanwege haar vermeende koninklijke afkomst, en het zwaard waarmee zij is onthoofd. Soms ligt er een vorst onder haar voeten. Die stelt dan haar vervolger voor, keizer Maxentius. Het boek dat ze vasthoudt, is natuurlijk de bijbel, als teken van haar vasthoudendheid in het Christelijk geloof. Volgens een aantal historici is het onwaarschijnlijk dat Catharina echt bestaan heeft. Maar in de middeleeuwen en vooral in de vijftiende eeuw werd de heilige Catharina van Macedonië veel aanbeden. Zo had Alkmaar tussen 1394 en 1571 ook een klooster met de naam Sint Catharina Convent, dat pal naast de Grote Kerk heeft gestaan.

Vondst op Vrijdag is een rubriek van Rob Roedema. Lees ook het interview in Erfgoedmagazine Alkmaar 63: ‘Rob Roedema geboren met liefde voor archeologie’.
Bekijk hier alle ‘Vondsten op vrijdag’