Miniatuur olielamp

Vondst op vrijdag

Van lijn of koolzaad, hard geslaagen,
Koomt oli voort, tot elks behaagen.
Dat voedzel aan de lamp verstrekt,
die, in het duister, ’t licht ontdekt.

Dit versje van Jan Luyken (1649 – 1712) gaat over de productie van olie voor de olielamp. Je had vroeger verschillende soorten olielampen, zowel van metaal als van aardewerk. Bij archeologische onderzoeken komen we vooral de aardewerken olielampen tegen, zoals deze. Dit type is voortgekomen uit een hangolielamp uit de late vijftiende en zestiende eeuw, met een bovenbakje met twee ophanggaatjes aan de rand. Die evolueerde uiteindelijk naar deze vorm met ophangoor en een rechte kant zodat je het lampje aan de muur kon hangen. Vrijwel altijd hebben deze olielampen een schenklip aan zowel het boven- als het onderbakje. De lont die in de olie lag brandde bij de schenklip en door de schenklippen niet boven elkaar te plaatsen, kon je zowel boven als onder een lont gebruiken. Zo’n olielampje had nogal de neiging om te druipen, de olie lekte en sputterde erop los, waardoor het gevaarlijk was om de lonten boven elkaar te laten branden.
De linker olielamp is een (overigens nooit gebruikt) product van de Alkmaarse pottenbakker ‘Propere Pot’ ofwel Abraham Lievensz. De lamp is gevonden in 1991 bij een opgraving aan de Wortelsteeg, waar Propere Pot in de late zestiende en de eerste helft van de zeventiende eeuw werkzaam was. Het miniatuurlampje is duidelijk kinderspeelgoed uit de late zeventiende of vroege achttiende eeuw en is overdekt met een soort mangaan vlekkenglazuur. Het is ca 5 cm hoog en waarschijnlijk is het gemaakt in Friesland. Het is gevonden in 1988 in een beerput aan het Luttik Oudorp 100.

Foto van groot en klein

Dit is de achtste aflevering van een serie miniatuurvondsten. Dankzij het feit dat dit olielampje in het depot aanwezig is en niet is uitgeleend voor een expositie, hoefden we geen gebruik te maken van archieffoto’s en konden we het lampje naast een grote broer plaatsen om de verhouding te laten zien.

Vondst op vrijdag is een wekelijke rubriek op onze sociale media en wordt aangeleverd door Rob Roedema. Bekijk alle ‘Vondsten op vrijdag’