Miniatuur kwispedoor

Vondst op vrijdag

15 april 2021

In de zeventiende en achttiende eeuw, toen het roken en kauwen op pruimtabak in zwang kwam, verscheen ook de kwispedoor op de markt. Je trof ze aan in kroegen en herbergen zodat mensen die rookten en pruimtabak gebruikten, er hun ‘fluimen’ in kwijt konden.

Bij Alkmaarse opgravingen met vondsten uit die tijd treffen we kwispedoors niet in groten getale aan. Maar als we een beerput vinden die in gebruik is geweest bij een gegoede huishouding, is de kans toch groot dat er één wordt gevonden. Meestal had de kwispedoor eenzelfde grondvorm: een bolvormig potje met een grotere en wijde taps toelopende bovenrand. Ze waren meestal van faience met versierd koper of in latere tijd emaille. (Tekst gaat verder onder de foto)

De kwispedoor was dus niet alleen voor pruimtabakgebruikers maar ook voor rokers. De pijptabak produceerde vroeger namelijk een bijtend tabakssap dat je beter kon uitspugen. En als kroegeigenaar wilde je natuurlijk niet die fluimen op de grond want tabakssap maakt lelijke vlekken. Kwispedoors werden ook gebruikt in de huiskamer in een periode dat er nog weinig bezwaar was tegen spuwen in het openbaar. De kwispedoor is tot in het begin van de twintigste eeuw. Vandaar dat er zijn nog regelmatig Petrus Regout (van de aardewerkfabriek) kwispedoors op de Nederlandse rommelmarkten te vinden zijn.
En ook de kwispedoor werd in die tijd blijkbaar geproduceerd als kinderspeelgoed. Op de foto een miniatuur kwispedoor, gevonden tijdens opgravingen in 2011 in een beerput in de Doelenstraat die hoorde bij een school uit de achttiende eeuw. Het kwispedoortje is ca 4 cm hoog en is gemaakt uit een rood bakkende kleisoort. Het geheel is overdekt met een donker mangaan vlekkenglazuur. Jong geleerd is oud gedaan, zegt een oud spreekwoord. Maar ook met goed mikken zal het voor een kind nog een hele toer zijn geweest om in deze kwispedoor een dikke fluim te deponeren.

Vondst op vrijdag is een wekelijke rubriek op onze sociale media en wordt aangeleverd door Rob Roedema. Bekijk alle ‘Vondsten op vrijdag’