Lakzegels

Vondst op vrijdag

16 september 2022

Afgelopen zaterdag, op Open Monumentendag, konden kinderen het nog in de praktijk brengen. In de Grote Kerk, bij de stand van Regionaal Archief Alkmaar, schreven ze een brief met ganzenveer en plakten hem dicht met een waszegel. Bijenwas werd in de middeleeuwen gebruikt voor bijna alle zegels. Na de ontdekking van de rode zegellak uit het verre oosten, in de latere zestiende eeuw echter, werden zegels bijna altijd in zegellak afgedrukt.

Lakzegels komen we vooral tegen in putten uit de zeventiende en achttiende eeuw en meestal op plekken waar de rijkere huishoudens zaten. Rode zegellak is wel erg breekbaar en daarom eigenlijk alleen geschikt voor kleinere zegels. Desondanks werden ook grotere zegels soms met zegellak gemaakt. (Tekst gaat verder onder de foto)

De zegel diende als waarborg voor de echtheid van de brief maar je kon er ook aan zien dat de brief tussentijds niet was geopend door derden. Tijdens de renaissance en vooral na de reformatie, vanaf de latere zestiende eeuw, konden steeds meer mensen lezen en schrijven. Zo kwam naast het zegel de ook de handtekening in gebruik om documenten en brieven te ondertekenen. Geleidelijk aan verloor het zegel terrein. Voor privé aangelegenheden werden zegels alleen nog gebruikt om brieven mee te sluiten ofwel verzegelen, maar ook dat gebruik verdween in de negentiende eeuw.

De lakzegels die wij vinden komen meestal van brieven voor en van mensen met een hogere status, vaak met eigen familiewapen. Denk aan notarissen of overheden. Op de foto hieronder zie je een scala aan fragmenten van lakzegels die zijn gevonden 1992 in een beerput aan de Langestraat met nog enkele restanten van zogenoemde lakstiften om zegels mee te maken. De eerste foto is een mooi bewaard voorbeeld van een lakzegel, gevonden in 1997 ineen beerput aan de Langestraat. Het heeft een afbeelding van een griffioen op schild onder een helmteken met paard. Wat de inhoud van de brieven is geweest, zal altijd een raadsel blijven, maar neem maar van mij aan dat het waarschijnlijk ging over geld, onroerend goed, erfenissen, enzovoort…

Vondst op Vrijdag is een rubriek van Rob Roedema. Lees ook het interview in Erfgoedmagazine Alkmaar 63: ‘Rob Roedema geboren met liefde voor archeologie’.
Bekijk hier alle ‘Vondsten op vrijdag’