Een vrijwel complete kaapstander van maar liefst 3,20 meter

Vondst op vrijdag

4 oktober 2019

De vondst van vandaag is in letterlijke zin de grootste vondst die in Alkmaar ooit gedaan is. Dit voorwerp met een lengte van maar liefst 3,20 meter, is een vrijwel complete kaapstander. Dat is een houten mechanisme dat met name in de scheepvaart gebruikt werd om zware objecten te verplaatsen.

De kaapstander is gevonden in 2004 bij een archeologisch onderzoek aan de Schermerweg. Bij deze opgraving werden resten aangetroffen van een houtzaagmolen die hoogstwaarschijnlijk in 1595 gebouwd is door Cornelis Corneliszoon van Uitgeest en die hier minstens tot 1602 heeft gestaan. Verder werden restanten teruggevonden van scheepshellingen uit de periode 1627 tot 1779.
De opmerkelijke vondst van vandaag kwam tevoorschijn op de bodem van een sloot, in een gedeelte dat gedempt tussen 1625 en 1650 gedempt moet zijn.

Een kaapstander bestaat uit een lange houten verticale spil, de zogeheten staander of koningsspil. Deze spil eindigt in een kop met gaten waarin horizontale spaken konden worden gestoken zodat je de spil kon laten draaien. Op die manier kon een touw of ketting worden opgewonden en een anker worden binnengehaald maar je kon er ook een zware last mee verplaatsen. Behalve op schepen en scheepshellingen, werden kaapstanders vroeger ook bij molens gebruikt. Daar dienden ze om de zware balken die tot planken gezaagd moesten worden uit het water te trekken.

Gezien de lengte van de onderas zal onze kaapstaander oorspronkelijk op een schip hebben gediend waar de onderkant van de as bevestigd was op een lager dek of aan de kielbalk. Aan de tekenen van slijtage kunnen we zien dat hij flink is gebruikt. Aan een zijde van de kop waar het touw werd omwikkeld, waren op een versleten deel plankjes gemonteerd om de kop weer enigszins rond te maken. Uiteindelijk was het waarschijnlijk nodig het geheel te vervangen waarna het versleten exemplaar in de sloot belandde.

De informatie voor deze rubriek wordt aangeleverd door Rob Roedema, archeoloog gemeente Alkmaar.