De kunst van het dateren

Vondst op vrijdag

24 mei 2024

Bij opgravingen krijgen we vaak de vraag hoe we nou eigenlijk alles dateren. Ofwel, hoe we de periode vaststellen waaruit bepaalde vondsten afkomstig zijn. Dateren bij archeologie is een uitgebreid proces. We proberen vast te stellen wat de leeftijd is van gevonden artefacten ofwel voorwerpen die door mensen zijn gemaakt. We kijken naar de stratigrafische opbouw in de grond. Dat is de volgorde van gesteente- of aardlagen waarbij elke laag een bepaalde periode vertegenwoordigt. Ook kijken we naar structuren van bijvoorbeeld een huis en naar andere materiele overblijfselen die we tegenkomen. Al die dingen bij elkaar kunnen iets zeggen over de leeftijd.

Tegenwoordig zijn er ook veel nieuwe mogelijkheden om te dateren. Denk aan dendrochronologie bij houten voorwerpen, waarbij gekeken wordt naar de jaarringen. Denk aan luminescentie, waarbij gekeken wordt naar de opgeslagen hoeveelheid lichtenergie. Of bijvoorbeeld archeomagnetisme waarbij de richting en sterkte van magnetische velden informatie geven over de leeftijd.

(Tekst gaat verder onder de foto’s)

In de begindagen van archeologie was keramiek het beste maar ook enige hulpmiddel om om bepaalde structuren of lagen te dateren. Aan de stijl van het bakwerk kun je vaak de periode herkennen. En hoe ouder het keramiek, hoe lager in de grond. Zolang de grond niet verstoord is, zijn immers de diepste aardlagen het oudst. Aan de hand van deze informatie werden bepaalde typen en soorten aardewerk in de loop der tijd beschreven en gedateerd. En zo konden uiteindelijk steeds meer typen aardewerk steeds nauwer gedateerd worden.

Op de foto een goed voorbeeld van verschillende typen steengoed en aardewerk uit de eerste helft van de veertiende eeuw. Met rechts achter zoutglazuur steengoed en midden voor een bijna steengoed kan uit de periode 1275-1325. In het midden protosteengoed uit het midden van de dertiende eeuw en links achter echt steengoed.
Links zie je een roodbakkende kan en rechts een grijsbakkende variant. Allemaal gevonden tijdens opgravingen in 2000 aan het Canadaplein, voordat daar de fietskelder werd aangelegd.

Vondst op Vrijdag is een rubriek van Rob Roedema. Lees ook het interview in Erfgoedmagazine Alkmaar 63: ‘Rob Roedema geboren met liefde voor archeologie’.
Bekijk hier alle ‘Vondsten op vrijdag’