De kazuifel van Pastoor Joannis Kok

Vondst op vrijdag

18 oktober 2019

In het depot van bodemvondsten is naast keramiek, glas, hout en metaal ook een bijzondere textielcollectie te vinden. Zo heeft bijvoorbeeld het archeologisch onderzoek van de graven in de Grote Sint Laurens Kerk in 1994 en 1995 een grote hoeveelheid kleding opgeleverd. Deze keer speciale aandacht voor de kazuifel van Pastoor Joannis Kok.

De kazuifel van Pastoor Joannis Kok werd, net als een heleboel andere kledingstukken, gevonden tijdens de grootschalige restauratie van de kerk waarbij onder meer vloerverwarming werd aangelegd en de zerkenvloer werd hersteld. In de graven onder de zerken werd verrassend veel textiel teruggevonden en dat is waarschijnlijk te danken aan de droge omstandigheden in de kerk. Plantaardig materiaal als katoen en linnen zijn weliswaar vergaan maar dierlijke materialen als zijde en wol zijn in de graven bewaard gebleven.

Kazuifel
Pastoor Joannis Kok is 62 jaar oud geworden en werd begraven op 13 april 1822. In zijn graf werd onder andere een zijden kazuifel en dito stola aangetroffen. De kazuifel moet met het rugpand over de borst van de pastoor in het graf zijn gelegd, met de stola er overheen.
Op de kazuifel zien we twee verticale opgenaaide banden van brokaat, ofwel filégaren van zijdedraad met koperdraad omwikkeld. De banden zijn 28 en 18 mm breed. Ook de randen van de kazuifel zijn afgezet met banden van brokaat. In de stof van de kazuifel treffen we verschillende soorten bindingen aan, ofwel manieren van weven. De basis is een effenbinding (plat) met ingeweven rechthoekige vakken van keperbinding (met schuine lijn) en satijnbinding (waarbij de bindingspunten elkaar niet raken). De helft van de vakken is zeer fijn beschilderd met bloementakjes, onder meer van een lotus en pioenroos. De tekening is met zwarte inkt aangebracht en vervolgens met een penseel ingekleurd met donkergroene, lichtblauwe, witte, heldergroene en lichtgele verf.

Het is niet ondenkbaar dat het hier gaat om VOC-import. Ook omdat het oosterse bloemen zijn met een hindoeïstische symbolische betekenis. De pioenroos wordt wel gezien als de koning van de bloemen en symbool voor liefde en voorspoed, terwijl de lotus staat voor zuiverheid.

Stola en schoenen
De stola is van dezelfde stof gemaakt als de kazuifel. Het is een 7,5 cm brede band van een dubbele laag stof van 1.96 m lang. De band loopt aan beide uiteinden trechtervorming uit tot een breedte van 18 cm en is versierd met kwastjes van koperdraad. Opmerkelijk is dat de stola is samengesteld uit stukjes textiel van ongelijke lengten. Waarschijnlijk de stroken stof die overbleven bij het uitsnijden van de kazuifel. De stola is net als de kazuifel versierd met opgenaaide verticale banden van brokaat. Op beide verbrede uiteinden is met brokaatband een kruisje opgenaaid.

In het graf van Joannis Kok zijn verder enkele kleine fragmenten gevonden van fijn gebreide wollen kousen en restanten van zijn schoenen. Het bovenwerk van de schoen bestond uit textiel en hiervan zijn restanten teruggevonden rondom de bewaard gebleven leren zool. Maar dat was niet alles. Want om het geheel compleet te maken, was ook een fraaie pruik van kort bruin haar met grove krullen meegegeven in het graf.
Karin Beemster, stadsarcheologie

Literatuur: P. Bitter, Goed gevonden, Textielvondsten uit archeologische opgravingen in de Grote of St. Laurenskerk te Alkmaar, RAMA 7, Alkmaar 1999.

De informatie voor deze rubriek wordt aangeleverd door Rob Roedema, archeoloog gemeente Alkmaar.