Baardmankruik

Vondst op vrijdag

20 december 2019

Deze zogenoemde baardmankruik is gemaakt in het Belgische Raeren in het derde kwart van de zestiende eeuw. Hij is gevonden in een waterput, bij een opgraving in 2009 aan de Jupiterstraat in Oudorp. Een baardmankruik is te herkennen aan de afbeelding van het gezicht van een man met een baard.

Bijzonder aan deze baardmankruik, is dat er niet slechts één baardmanmasker op de hals is aangebracht maar een viertal identieke maskers die een band vormen rond de hals met boven en onder een band van vier concentrische cirkels. Die banden met cirkels zie je ook op de schouder en boven de voet van de kan, met daartussen twee acanthusbladeren en in het midden een medaillon. Op de medaillon een afbeelding van de buste van een man. Opvallend is ook dat deze kan zijn tinnen deksel nog heeft met duimgreep. Het maken van baardmankruiken begon aan het eind van de vijftiende eeuw heeft een relatie met het christendom. De man met de baard zou in dat geval voor God staan. Op veel baardmankruiken uit de zestiende eeuw zijn dan ook vrome teksten te lezen, die oproepen tot matigheid en het eren van God. Zoals bijvoorbeeld: “Drinckt und est got nicht vergest”, (drink en eet als u god maar niet vergeet).

De bedoeling is duidelijk. De afbeelding moest dus dienen als waarschuwing tegen overmatig drankgebruik. Hoewel er ook voorbeelden zijn gevonden van kannen met een voorstelling die het tegenovergestelde verkondigen. Bijvoorbeeld met teksten die het drankgebruik juist aanmoedigen. Overigens wordt over de afbeelding van de man met baard ook wel gezegd dat het niet God maar een ‘wildeman’ of ‘greenman’ was. Die komt vaak voor op afbeeldingen in middeleeuwse en vaak ook religieuze gebouwen. Een wildeman zou volgens de verhalen destijds een puur en zuiver leven leiden in de bossen, als tegenhanger van de – ook toen al – als ‘kwaad’ aangemerkte maatschappij.

De informatie voor deze rubriek wordt aangeleverd door Rob Roedema, archeoloog gemeente Alkmaar.